Η Βία και η Θλίψη....J. Krishnamurti

---

 

Νομίζω ότι στην πραγματικότητα υπάρχουν δύο βασικά προβλήματα, η βία και η θλίψη. Αν δεν λύσουμε αυτά και μετά να προχωρήσουμε πέρα από αυτά, όλες οι προσπάθειές μας, οι συνεχείς μάχες μας, έχουν πολύ μικρή σημασία.

Φαίνεται να περνάμε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής μας ασχολούμενοι με ιδεολογίες, φόρμουλες, έννοιες, και μέσω αυτών προσπαθούμε να λύσουμε αυτά τα δύο βασικά προβλήματα, την βία και τη θλίψη.Κάθε μορφή σύγκρουσης είναι βία, όχι μόνο η ψυχολογική σύγκρουση μέσα μας, αλλά και εξωτερικά, στις σχέσεις μας με άλλους ανθρώπους, με την κοινωνία. Και μου φαίνεται ότι η θλίψη είναι ένα από τα πιο περίπλοκα και δύσκολα προβλήματα.

Η ίδια η πολυπλοκότητα του προβλήματος πρέπει να προσεγγιστεί με πολύ απλό τρόπο. Κάθε σύνθετο πρόβλημα -ειδικά ένα ανθρώπινο πρόβλημα, και έχουμε πολλά από αυτά- πρέπει σίγουρα να προσεγγίζεται με ιδιαίτερη σαφήνεια, πολύ απλά, χωρίς κανένα ιδεολογικό υπόβαθρο. Διαφορετικά, μεταφράζουμε αυτό που βλέπουμε σύμφωνα με τις καταστάσεις και τις περίεργες ιδιοσυγκρασίες και προθέσεις που έχουμε.

Για να καταλάβουμε τα δύο, ιδιαίτερα βαθιά ριζωμένα προβλήματα της βίας και της θλίψης, δεν πρέπει να τα προσεγγίσουμε μόνο λεκτικά ή διανοητικά. Η διανόηση δεν λύνει κανένα πρόβλημα. Μπορεί να εξηγεί προβλήματα -κάθε έξυπνος άνθρωπος μπορεί να εξηγεί προβλήματα- αλλά η εξήγηση, όσο καταρτισμένη ή ευφυής κι αν είναι, δεν είναι η πραγματικότητα. Δεν έχει νόημα να εξηγείς σε έναν πολύ πεινασμένο άνθρωπο, πόσο υπέροχο φαγητό υπάρχει, δεν έχει καμία αξία. Αλλά αν αγγίξουμε αυτά τα ερωτήματα, όχι διανοητικά, αλλά ουσιαστικά, ολοκληρωτικά, τότε τα αιχμαλωτίζουμε. Ξεμπερδεύοντας αυτά τα δύο τρομερά προβλήματα που καταστρέφουν τον νου, τότε ίσως θα μπορούσαμε να πάμε πέρα από αυτά.

Εμείς, ως ανθρώπινα όντα, έχουμε αποδεχθεί την βία και τη θλίψη ως τρόπο ζωής, και με βάση αυτή την αποδοχή προσπαθούμε να κάνουμε το καλύτερο. Λατρεύουμε τη θλίψη, την εξιδανικεύουμε και συμμορφωνόμαστε με αυτήν όπως στον χριστιανικό κόσμο. Στον ανατολικό κόσμο έχει μεταφραστεί με άλλους τρόπους, αλλά και πάλι η λύση δεν βρέθηκε. Και όπως είπαμε, αυτή την βία την έχουμε κληρονομήσει από τα ζώα, αυτή την επιθετικότητα, αυτή την τάση για κυριαρχία, με την επιθυμία για δύναμη, την κατάκτηση μιας θέσης και την ανάγκη για ολοκλήρωση. Η δομή του εγκεφάλου μας, την οποία έχουμε κληρονομήσει από τα ζώα, είναι από μόνη της προϊόν εξέλιξης. Η λειτουργία του εγκεφάλου μας δεν γίνεται για να είναι μόνον αυτο-προστατευτικός, αλλά επίσης και για να είναι επιθετικός, βίαιος, να είναι πολύ εξουσιαστικός, να σκέφτεται με όρους θέσης, κύρους, με όλα αυτά με τα οποία είστε ιδιαίτερα εξοικειωμένοι.

Η θλίψη, η λύπηση του ίδιου μας του εαυτού που αποτελεί μέρος αυτής της θλίψης, η μοναξιά, η απόλυτη ματαιότητα της ζωής, η ανία, η ρουτίνα, στερούν από την ζωή κάθε αίσθηση σκοπού, και έτσι εφευρίσκουμε σκοπούς. Οι διανοούμενοι συγκεντρώνουν ιδεολογικούς σκοπούς, σύμφωνα με τους οποίους προσπαθούμε να ζήσουμε. Και όντας ανίκανοι να λύσουμε αυτά τα προβλήματα, επιστρέφουμε σε κάτι που προϋπάρχει,είτε από τη νιότη μας, ή στον πολιτισμό της παράδοσης, ανάλογα με τη φυλή, τη χώρα, και ούτω καθεξής.

Όσο πιο φορτικό γίνεται το πρόβλημα, τόσο περισσότερο δραπετεύουμε σε κάποια μορφή ιδεολογικής εξήγησης από το παρελθόν ή σε κάποια ιδεολογική αντίληψη για το μέλλον και παραμένουμε αιχμάλωτοι σε αυτή την παγίδα. Και παρατηρεί κάποιος, τόσο στην Ανατολή όσο και στη Δύση, τις δραπετεύσεις σε κάθε μορφή ψυχαγωγίας, είτε πρόκειται για την ψυχαγωγία της Εκκλησίας, ή την ψυχαγωγία του ποδοσφαίρου, ή τον κινηματογράφο - και όλα τα υπόλοιπα. Η απαίτηση για ψυχαγωγία, για αντιπερισπασμό, αποκτά ασυνήθιστες διαστάσεις, πηγαίνοντας σε μουσεία, μιλώντας ατελείωτα για μουσική, για τα τελευταία βιβλία, ή γράφοντας για κάτι που είναι νεκρό, περασμένο και θαμμένο, πράγματα τα οποία δεν έχουν καμία αξία.

Προφανώς υπάρχουν πολύ λίγοι που είναι πραγματικά σοβαροί. Με τη λέξη «σοβαροί» εννοώ, αυτούς που έχουν τη δυνατότητα να εξετάζουν ένα πρόβλημα μέχρι το τέλος και να το επιλύουν. Όχι σύμφωνα με την προσωπική τους κλίση, ή ιδιοσυγκρασία, ή σύμφωνα με την παρόρμηση του περιβάλλοντός τους, αλλά βάζοντάς τα όλα αυτά στην άκρη, με το να ανακαλύπτουν την αλήθεια της υπόθεσης, κυνηγώντας την μέχρι το απόλυτο τέλος. Τέτοιου είδους σοβαρότητα φαίνεται να είναι σπάνια. Και αν κάποιος έλυνε αυτά τα δύο θεμελιώδη θέματα, της βίας και της θλίψης, θα έπρεπε να είναι σοβαρός και επίσης, να έχει κάποια συναίσθηση, κάποια προσοχή, γιατί κανείς δεν πρόκειται να λύσει αυτά τα προβλήματα για μας, προφανώς καμία παλιά θρησκεία ή προσεκτικά σχεδιασμένες οργανώσεις που δημιουργήθηκαν από κάποια εξουσία ή από τους ιερείς - κανείς σε αυτή τη κατηγορία δεν πρόκειται να μας βοηθήσει.

Είναι πολύ προφανές ότι όλα αυτά δεν έχουν κανένα νόημα - μπορείς να δεις σε ολόκληρο τον κόσμο την λεγόμενη νεολαία να τα πετάει όλα αυτά έξω από το παράθυρο, δεν έχουν κανένα νόημα - η Εκκλησία, οι Θεοί, οι πίστεις, τα δόγματα, οι τελετουργίες. Και τέτοιου είδους εξουσίες έπαψαν να έχουν νόημα για κάθε σοβαρό άνθρωπο. Προφανώς, όταν ο κόσμος βρίσκεται σε τέτοια σύγχυση και δυστυχία, και μόνο το γεγονός του να στραφείς σε τέτοιου είδους εξουσία -ειδικά τέτοια οργανωμένη εξουσία όπως ο θρησκευτικός σχεδιασμός με κυρώσεις- δεν έχει απολύτως κανένα νόημα. 

Κανείς δεν μπορεί να βασιστεί σε κανέναν, σε σωτήρες, δασκάλους, σε κανέναν, συμπεριλαμβανομένου του ομιλητή. Και όταν έχουμε απορρίψει πλήρως όλα τα βιβλία, τις φιλοσοφίες, τους άγιους και τους αναρχικούς, είμαστε αντιμέτωποι με τους εαυτούς μας, όπως είμαστε. Αυτό είναι τρομακτικό και μάλλον ένα θλιβερό πράγμα: το να δούμε τους εαυτούς μας στην πραγματικότητα όπως είναι. Καμία ποσότητα φιλοσοφίας, καμία ποσότητα λογοτεχνίας, δόγματος, τελετουργίας, δεν πρόκειται ποτέ να δώσει λύση σε αυτή την βία και τη θλίψη. Νομίζω, ότι τελικά πρέπει κανείς να φτάσει σε αυτό το σημείο και να πάρει την απόφαση να πάει πέρα από αυτό. Όσο πιο φιλότιμος είναι κάποιος, τόσο πιο άμεσο είναι το πρόβλημα, η ίδια η επείγουσα κατάσταση του προβλήματος αποκλείει την εξουσία, που κάποιος πολύ εύκολα έχει αποδεχτεί.

Ένα άλλο πρόβλημα είναι το πώς να εξετάσετε και πώς να παρατηρήσετε την βία και τη θλίψη, όπως αυτές υπάρχουν μέσα μας. Όπως έχουμε πει, τα ανθρώπινα όντα ως μονάδες, είναι το προϊόν της κοινωνίας, του πολιτισμού στον οποίο ζούμε, και αυτή η κοινωνία και ο πολιτισμός έχουν κατασκευαστεί από τον καθένα μας. Η κοινωνία είναι το προϊόν των ανθρώπινων όντων και εμείς είμαστε μέρος αυτού του προϊόντος, και είμαστε παγιδευμένοι σε αυτή την κατάσταση. Είμαστε αιχμάλωτοι στην παγίδα των προσωπικών μας κλίσεων, τάσεων και απολαύσεων, και αυτά είναι η δομή της κοινωνίας. Είμαστε σε θέση να δούμε το άτομο και την κοινωνία ως δύο διαφορετικά πράγματα. Και τότε μπορεί να γεννηθεί το ερώτημα: τι αξία έχει ένα ανθρώπινο ον που αλλάζει τον εαυτό του ανάλογα με την συνολική δομή της κοινωνίας; - Ένα ερώτημα που μου φαίνεται παράλογο.

Δεν έχουμε να κάνουμε ούτε με ένα άτομο, ούτε με μια συγκεκριμένη κοινωνία, την Γαλλική, την Αγγλική, ή όποια κι αν είναι, αλλά με το συνολικό ανθρώπινο πρόβλημα. Εμείς δεν ασχολούμαστε με το άτομο σε σχέση με την κοινωνία ή με τη σχέση της κοινωνίας -του συλλογικού- προς το άτομο.Προσπαθούμε να δούμε την ολότητα του ζητήματος και όχι κάποιο ξεχωριστό ζήτημα.

Μπορούμε να κατανοήσουμε κάτι μόνο όταν βλέπουμε την ολότητά του, όταν βλέπουμε ολόκληρη τη δομή του και το νόημά του. Δεν μπορείτε να δείτε ολόκληρο το πρότυπο της ζωής, όλη τη κίνηση της ζωής, αν πάρετε μόνο ένα μέρος από αυτή και ενδιαφερθείτε ειδικά για αυτό το υγκεκριμένο μέρος. Μόνο όταν βλέπουμε το σύνολο του χάρτη μπορούμε να δούμε πού βρισκόμαστε και να επιλέξουμε ένα συγκεκριμένο δρόμο.

Με αυτό τον τρόπο δεν ενδιαφερόμαστε για την ατομική σωτηρία ή την ατομική απελευθέρωση, ή για οτιδήποτε το άτομο προσπαθεί να βρει, αλλά μάλλον για όλη την κίνηση της ζωής, την κατανόηση του συνόλου της τωρινής ύπαρξης. Τότε, ίσως μπορέσουμε να προσεγγίσουμε εντελώς διαφορετικά τα ατομικά προβλήματα. Είναι πάρα πολύ δύσκολο να δούμε το ζήτημα στο σύνολό του, να το κατανοήσουμε - απαιτεί προσοχή.

Κανείς δεν μπορεί να κατανοήσει κάτι, διανοητικά  μπορεί να ακούτε λόγια, να δίνετε εξηγήσεις, να ανακαλύπτετε την αιτία, αλλά αυτό δεν είναι κατανόηση. Η κατανόηση – καθώς κάποιος παρατηρεί τον εαυτό του έρχεται μόνο όταν ο νους, συμπεριλαμβανομένου του εγκεφάλου, είναι απόλυτα προσεκτικός. Και κάποιος δεν είναι προσεκτικός όταν ερμηνεύει και μεταφράζει ότι βλέπει, σύμφωνα με το υπόβαθρό του.

Πρέπει να το έχετε παρατηρήσει - προφανώς οι περισσότεροι από εμάς το έχουμε - ότι όταν ο νους είναι εντελώς ήσυχος – όταν δεν είναι απαιτητικός, δεν είναι αναστατωμένος με αυτά που συμβαίνουν γύρω του, όταν δεν κόβει σε κομμάτια το πρόβλημα, αλλά αντιμετωπίζει πραγματικά το πρόβλημα με απόλυτη ησυχία - τότε υπάρχει μία κατανόηση. Αυτή ακριβώς η κατανόηση είναι η δράση, η απελευθερωτική δύναμη ή ενέργεια, η οποία μας απελευθερώνει από το πρόβλημα.

Έτσι, χρησιμοποιούμε τη λέξη «κατανοώ», με αυτή την έννοια, δεν είναι μια διανοητική ή συναισθηματική κατανόηση. Και αυτή η κατανόηση είναι μάλλον μια αποκήρυξη του βέβαιου, όπου βέβαιο είναι η κατανόηση με κίνητρο να κάνουμε κάτι γι' αυτό. Οι περισσότεροι από εμάς, όταν έχουμε ένα πρόβλημα έχουμε την τάση να ανησυχούμε για αυτό, να το σπάμε σε κομμάτια, να το αναλύουμε, να βρίσκουμε μια φόρμουλα για την αντιμετώπισή του. Και η σκέψη  όπως κάποιος μπορεί να παρατηρήσει - είναι πάντα η απάντηση του παλιού. Η σκέψη δεν είναι ποτέ νέα, το πρόβλημα όμως είναι πάντα νέο. Μεταφράζουμε το νέο, το πρόβλημα, βασισμένοι στη σκέψη, και η σκέψη που είναι παλιά, είναι κατά συνέπεια θετική και ενεργή να κάνει κάτι για αυτό.

Η σκέψη είναι η απάντηση του παρελθόντος, είναι μνήμη, εμπειρία, συσσωρευμένη γνώση, είναι παλιά, και οι προκλήσεις είναι πάντα νέες, εάν είναι προκλήσεις. Από αυτό το υπόβαθρο της γνώσης, της εμπειρίας, της μνήμης, προκύπτει η απάντηση ως σκέψη – η σκέψη έρχεται πάντα από το παρελθόν - και η σκέψη μεταφράζει την πρόκληση ή το πρόβλημα με βάση αυτό το παρελθόν. Και η σκέψη, αν κάποιος την παρατηρεί, έχει μία θετική απόκριση όσον αφορά το πρόβλημα, βασιζόμενη στο παρελθόν. Έτσι η σκέψη δεν είναι η διέξοδος. Και αυτό δεν σημαίνει ότι κάποιος γίνεται ασαφής, αόριστος, αφηρημένος ή περισσότερο νευρωτικός. Αντιθέτως, όσο περισσότερο δίνετε προσοχή, πλήρη προσοχή, σε οτιδήποτε, δεν έχει σημασία τι είναι αυτό, τότε σε αυτή την προσοχή παρατηρείτε ότι δεν υπάρχει κανένας συλλογισμός, καμία σκέψη, τότε δεν υπάρχει κανένα κέντρο που να λειτουργεί σαν σκέψη.

Έτσι, επέρχεται κατανόηση κατανόηση ή παρατήρηση,τα οποία είναι το ίδιο – δίχως την απόκριση του υπόβαθρου της σκέψης, η κατανόηση είναι άμεση δράση. Το κάνω ξεκάθαρο με κάποιο τρόπο ή είναι πολύ αφηρημένο; Ελπίζω να μην μεταφράζετε αυτά που λέγονται σε σχέση με μια κάποια ανατολίτικη μυστικιστική ανοησία! Κοιτάξτε! - Αν θέλω να καταλάβω ένα παιδί, πρέπει να τον παρατηρήσω, πρέπει να τον παρακολουθήσω, πρέπει να του δώσω προσοχή. Τον παρατηρώ να παίζει, να κλαίει, να είναι άτακτος, να κάνει τα πάντα. Εγώ μόνο τον παρατηρώ. Δεν τον διορθώνω, θέλω να καταλάβω και ως εκ τούτου δεν έχω προκαταλήψεις, ούτε πρότυπα σκέψης - ως προς το τι πρέπει ή δεν πρέπει να κάνει - ως προς το τι είναι καλό και τι είναι κακό. Απλά παρακολουθώ, και μέσα από αυτήν την άγρυπνη προσοχή αρχίζω να καταλαβαίνω τη συνολική φύση της δραστηριότητάς του.

Κατά τον ίδιο τρόπο, το να παρατηρείς την φύση, ένα λουλούδι, είναι αρκετά απλό, η φύση δεν απαιτεί πάρα πολλά από εμάς, μόνο το να παρατηρείς κάτι υπαρκτό είναι πολύ απλό. Αλλά για να δείτε τι συμβαίνει ενδόμυχα, να παρακολουθήσετε αυτή την βία, αυτή τη θλίψη, με αυτή την σαφήνεια της προσοχής, δεν είναι κάτι τόσο απλό. Αυτή η παρακολούθηση, αυτή η παρατήρηση, αρνείται εντελώς κάθε μορφή προσωπικής κλίσης, τάσης, ή την εθιστική αξίωση της κοινωνίας. Αυτή η παρατήρηση είναι σαν να βλέπουμε την κίνηση ενός ολόκληρου ποταμού. Εάν κάθεστε σε μια όχθη και παρακολουθείτε το ποτάμι να ρέει, βλέπετε τα πάντα. Αλλά εσείς που παρατηρείτε από την όχθη και η κίνηση του ποταμού είναι δύο διαφορετικά πράγματα, είστε ο παρατηρητής και η κίνηση του ποταμού είναι το παρατηρούμενο. Όταν όμως είστε μέσα στο νερό – και όχι στην όχθη -  τότε αποτελείτε μέρος αυτής της κίνησης, δεν υπάρχει καθόλου παρατηρητής. Κατά τον ίδιο τρόπο, δείτε αυτή την βία και τη θλίψη, όχι ως παρατηρητής που παρατηρεί το φαινόμενο, αλλά με αυτή την παύση του διαστήματος μεταξύ του παρατηρητή και του παρατηρούμενου. Είναι μέρος της όλης έρευνας, η οποία αποτελεί διαλογισμό της ζωής.

Όπως είπαμε και προηγουμένως, εμείς οι άνθρωποι είμαστε βίαιοι και αυτό το έχουμε κληρονομήσει από τα ζώα, και δεν το εξετάζουμε ποτέ αυτό σε βάθος, γιατί αντιλαμβανόμαστε την έννοια της μη-βίας, μας απασχολεί η έννοια και η ιδέα της μη-βίας, του τι θα έπρεπε να είναι, και όχι με το γεγονός του τι πραγματικά είναι. Παρακαλώ - επιτρέψτε μου να σας προτείνω - να μην ακούτε απλά, πολλά λόγια. Τα λόγια είναι λόγια, δεν έχουν πολύ νόημα. Σημασιολογικά μπορεί κανείς να εμβαθύνει στο νόημα των λέξεων, αλλά η λέξη δεν είναι η ουσία, η εξήγηση δεν είναι το γεγονός, αυτό που πραγματικά είναι. Κάποιος έχει την τάση να
πιάνεται στην παγίδα των λέξεων και κάποιος να ακούει μόνο λόγια, ασταμάτητα – οι λέξεις είναι στάχτες, δεν έχουν νόημα. Αλλά αν κανείς ακούει πέρα από την λέξη, παρατηρώντας τον εαυτό του σαν αυτό που πραγματικά είναι, - όχι τώρα, επειδή κάθεστε εδώ ακούγοντας μια ομιλία, αλλά στην καθημερινότητα, όταν είστε έξω, να παρατηρείτε τους εαυτούς σας - όχι εγωιστικά, όχι ενδοσκοπικά, ούτε αναλυτικά , αλλά μόνο παρατηρώντας τι συμβαίνει στην πραγματικότητα, τότε μπορεί κανείς να ανακαλύψει στον εαυτό του, όχι μόνο την επιφανειακή βία, όπως ο θυμός, η απαίτηση για μια θέση και ούτω καθ΄εξής, αλλά και την βαθιά ριζωμένη βία. Και όταν ανακαλύπτεις αυτό, η έννοια της μη-βίας δεν έχει πραγματικά καμία ισχύ. Αυτό που είχε ισχύ είναι το γεγονός, η βία.

Παρατηρήστε το θέμα της βίας στην Ανατολή, στην Ινδία μιλούν ασταμάτητα για τη μη-βία, κηρύττοντας εξάσκηση - όλα ανοησίες - όλα εξαφανίζονται τη στιγμή που θα υπάρξει οποιαδήποτε πρόκληση και γίνονται βίαιοι. Εδώ, επίσης, μιλούν συνεχώς για την ειρήνη, σε όλες τις εκκλησίες, για την αγάπη, την καλοσύνη, μας λένε να αγαπάμε τους γείτονες μας - και όμως, είχατε τους πιο φρικτούς πολέμους, δεκαπέντε χιλιάδες από αυτούς, κατά τη διάρκεια των τελευταίων πέντε χιλιάδων χρόνων. Και κάποιος, αξιώνοντας την πραγμάτωση, πρέπει να παρατηρήσει το πόσο βαθιά ριζωμένη είναι μέσα στον εαυτό του αυτή η βία, σε σχέση με τον ανταγωνισμό και την σύγκριση του εαυτού του με κάποιον άλλον, στη μίμηση, στην υπακοή και στην ακολουθία κάποιου, στη συμμόρφωση με ένα πρότυπο - όλα αυτά είναι μια μορφή βίας.

Για να απελευθερωθεί κάποιος από αυτή την βία, απαιτείται εξαιρετική προσοχή και φροντίδα, αλλιώς δεν βλέπω πώς μπορεί να υπάρξει ειρήνη στον κόσμο. Μπορεί να υπάρχει η λεγόμενη ειρήνη, μεταξύ δύο πολέμων, μεταξύ δύο συγκρούσεων, αλλά αυτή δεν είναι πραγματική ειρήνη, βαθιά μέσα μας, ανέγγιχτη από οποιαδήποτε ιδεολογία, ή από οποιαδήποτε σκέψη και όχι συναρμολογημένη από κάποια άσκοπη μικρο-φιλοσοφία. Αν δεν έχει κάποιος αυτή την ειρήνη, πώς μπορεί να έχει αγάπη, στοργή, φροντίδα, ή πώς, αν δεν υπάρχει ειρήνη, μπορεί κάποιος να δημιουργήσει κάτι; Μπορεί κανείς να ζωγραφίζει εικόνες, να γράφει ποιήματα, να γράφει βιβλία για το παρελθόν, καθώς και όλα τα υπόλοιπα, αλλά όλα αυτά οδηγούν σε συγκρούσεις, στο σκοτάδι. Αλλά για να έχει αυτή την ελευθερία από τη βία, -ολοκληρωτική και όχι απλά μερική, αποσπασματική - πρέπει κανείς να εξετάσει το πρόβλημα πολύ βαθιά.

Πρέπει κανείς να καταλάβει τη φύση της απόλαυσης. Η βία και η απόλαυση σχετίζονται στενά μεταξύ τους. Γιατί και πάλι, καθώς κάποιος παρατηρεί τον ίδιο του τον εαυτό θα δει ότι όλη η ψυχολογία μας βασίζεται στην απόλαυση –ξέχωρα από το τι λένε οι ψυχολόγοι και οι αναλυτές σχετικά με αυτό, δεν χρειάζεται κάποιος να διαβάσει πολλά βιβλία για να το καταλάβει - όχι μόνο οι απολαύσεις των αισθήσεων, όπως η πράξη του έρωτα, αλλά επίσης η απόλαυση του επιτεύγματος, η απόλαυση της επιτυχίας, της ολοκλήρωσης, της κατοχής μιας θέσης, του κύρους, της δύναμης. Και πάλι, όλα αυτά υπάρχουν στα ζώα. Σε
μια φάρμα όπου υπάρχουνπουλερικά, παρατηρείς να συμβαίνει το ίδιο φαινόμενο. Υπάρχει απόλαυση, με την έννοια της τέρψης ή της προσβολής.

Η επίτευξη της απόλαυσης για κάποιον, της κατάκτησης μιας θέσης, του κύρους, το να καταφέρει να είναι κανείς διάσημος, είναι μια μορφή βίας - πρέπει να είσαι επιθετικός. Εάν λοιπόν κάποιος δεν είναι επιθετικός σε αυτόν τον κόσμο, απλά καταπιέζεται, παραμερίζεται. Έτσι κάποιος να κάνει την ερώτηση: «Μπορώ να ζω χωρίς επιθετικότητα, και πάρα όλα αυτά να ζω σε αυτήν την κοινωνία;» Μάλλον όχι, γιατί θα πρέπει κανείς να ζει στην κοινωνία; - εννοώ στην ψυχολογική δομή της κοινωνίας. Κάποιος πρέπει να ζει στην εξωτερική δομή της κοινωνίας - έχοντας μια δουλειά, λίγα ρούχα, ένα σπίτι, και ούτω καθ΄εξής - αλλά γιατί θα πρέπει να ζει στην ψυχολογική της δομή;

Γιατί θα πρέπει κάποιος να δεχθεί το πρότυπο της κοινωνίας που απαιτεί ότι πρέπει να γίνει ένας επιτυχημένος συγγραφέας, πρέπει να γίνει ένας διάσημος άνθρωπος, πρέπει να έχει... Ω, ξέρετε, όλα τα υπόλοιπα; Όλα αυτά είναι μέρος της διέπουσας αρχής της απόλαυσης που μεταφράζεται σε βία. Στην εκκλησία λες, αγάπα τον γείτονα σου - και στην επιχείρησή σου, του κόβεις τον λαιμό. Το πρότυπο της κοινωνίας δεν έχει κανένα νόημα. Όλη η δομή του στρατού, οποιαδήποτε δομή βασισμένη στην διέπουσα αρχή τις ιεραρχίας, στην εξουσία, είναι πάλι κυριαρχία και απόλαυση, η οποία αποτελεί, και πάλι, μέρος της βίας, βασικής βίας. Για να το καταλάβει κανείς όλο αυτό απαιτείται σημαντική παρατήρηση - δεν είναι θέμα ικανότητας - αρχίζεις να καταλαβαίνεις όσο περισσότερο παρατηρείς. Η ίδια η παρατήρηση είναι η πράξη.

Η απόλαυση είναι αυτό που αναζητούμε συνέχεια. Θέλουμε περισσότερη απόλαυση - η απόλυτη απόλαυση φυσικά, είναι να έχουμε τον Θεό. Στο κυνήγι της απόλαυσης υπάρχει φόβος, και κουβαλάμε σε όλη μας τη ζωή το βάρος αυτού του σκοτεινού πράγματος που ονομάζεται φόβος. Φόβος, θλίψη, σκέψη, βία, επιθετικότητα – όλα έχουν σχέση μεταξύ τους. Ως εκ τούτου, για να κατανοήσεις κάτι ξεκάθαρα, κατανοείς πέρα από αυτό.Κάποιος μπορεί να αφιερώσει χρόνο και να αναλύσει το σύνολο της συναισθηματικής και πνευματικής δομής της ύπαρξής του, αναλύοντας κομμάτι με κομμάτι – κάτι που κάνουν οι αναλυτές ελπίζοντας
να ανακαλύψουν μια συγκεκριμένη φυσιολογική σχέση μεταξύ του ατόμου και της κοινωνίας - αλλά όλα αυτά απαιτούν χρόνο. Ή κάποιος μπορεί να δει ότι είναι βίαιος και να κατανοήσει την αιτία κατευθείαν. Την ξέρει την αιτία. Αλλά για να καταλάβει κάθε διαφορετική μορφή βίας απαιτείται χρόνος. Για να την ξεδιαλύνει πλήρως σε όλες τις μορφές της απαιτούνται μήνες ή χρόνια. Μια τέτοια προσέγγιση, μου φαίνεται ότι είναι παράλογη. Σαν να είναι ένας άνθρωπος που είναι βίαιος και προσπαθεί να μην είναι βίαιος, ενώ εν τω μεταξύ σπέρνει το σπόρο της βίας συνεχώς.

Έτσι το ερώτημα είναι, εάν μπορείτε να δείτε το όλο θέμα αμέσως και να το επιλύσετε άμεσα - αυτό είναι πραγματικά το πρόβλημα - όχι σιγά-σιγά, μέρα με τη μέρα, μήνα με τον μήνα. Αυτή είναι μια τρομερή, θλιβερή, ατελείωτη εργασία, απαιτεί έναν πολύ προσεκτικό, αναλυτικό νου, έναν νου που μπορεί να διαμελίσει, να δει κάθε στοιχείο και να μην χάσει καμία λεπτομέρεια - όταν μια συγκεκριμένη λεπτομέρεια χάνεται, όλη η εικόνα είναι λάθος. Αυτό όχι μόνο απαιτεί χρόνο, αλλά μέσα σε αυτό υπάρχει επίσης μια έννοια που εσείς έχετε δημιουργήσει, για το τι σημαίνει να μην είσαι βίαιος. Δεν ξέρω εάν καταλαβαίνετε τι λέω; Αυτή η έννοια, αυτή η σκέψη που χρησιμοποιείτε ως μέσο για την προσπάθεια να απαλλαγείτε από τη βία, στην πραγματικότητα δημιουργεί βία. Η βία δημιουργείται από την σκέψη.

Έτσι λοιπόν το ερώτημα είναι, είναι δυνατόν να δει κανείς συνολικά κάτι άμεσα; - Όχι πνευματικά, αν το θέσετε σαν ένα πνευματικό πρόβλημα δεν έχει κανένα νόημα, τότε θα αυτοκτονήσετε όπως πολλοί διανοούμενοι κάνουν, είτε πραγματικά αυτοκτονώντας, ή επινοώντας μια θεωρία, μια πίστη, ένα δόγμα, μία έννοια και γινόμενοι σκλάβοι σε αυτά – κάτι που είναι μια μορφή αυτοκτονίας - ή θα επιστρέψετε στις παλιές θρησκείες, και θα γίνετε ένας Καθολικός ή Προτεστάντης, ή Ινδουιστής, ή οπαδός του Ζεν, ή οτιδήποτε άλλο.

Έτσι λοιπόν το ερώτημα είναι, είναι δυνατόν να δει κανείς συνολικά κάτι άμεσα, και βλέποντάς το να σταματήσει εκεί; Βλέπετε ολοκληρωτικά, όταν το πρόβλημα είναι αρκετά επείγον, όχι μόνο για τον εαυτό σας αλλά για όλο τον κόσμο. Υπάρχει πόλεμος εξωτερικά και πόλεμος εσωτερικά, μέσα σε κάθε έναν από εμάς. Είναι δυνατόν να τον σταματήσετε άμεσα, γυρνώντας ψυχολογικά την πλάτη σας σε αυτόν; Κανείς δεν μπορεί να απαντήσει σε αυτό το ερώτημα, εκτός από τον ίδιο σας τον εαυτό, όταν το απαντάτε, όχι εξαρτώμενοι από κάποια εξουσία, ή από οποιεσδήποτε πνευματικές ή συναισθηματικές έννοιες, φόρμουλες ή ιδεολογίες. Αλλά, όπως είπαμε, αυτό απαιτεί μεγάλη εσωτερική σοβαρότητα, ειλικρινή παρατήρηση – όταν κάθεσαι σε ένα λεω- φορείο να παρατηρείς τα πράγματα γύρω σου, χωρίς επιλογή, να παρατηρείς αυτό που μέσα σου κινείται, αλλάζει, παρατηρώντας χωρίς κάποιο κίνητρο, απλά τα πάντα όπως είναι. Το «τι είναι» είναι πολύ πιο σημαντικό από το «τι πρέπει» να είναι. Χάρη σε αυτή τη φροντίδα και προσοχή, ίσως, θα μάθουμε τι είναι να αγαπάμε.

ypatia