ΕΡΕΥΝΑ ...Ποια είναι η αλήθεια για τον Πατριάρχη Γρηγόριο Ε΄;

 

Άγνωστες ιστορικές πηγές αποκαλύπτουν πώς και γιατί η θρυλική αυτή μορφή του Ελληνισμού οδηγήθηκε στον απαγχονισμό, ενώ ελληνικές πηγές αναφέρουν την άγνωστη στάση και θυσία ενός Σεϊχ-ουλ Ισλάμ Χατζή Χαλίλ Εφένδη ο οποίος, αρνούμενος να υπογράψει το Σουλτανικό διάταγμα που διέταζε την σφαγή όλων των Ρωμιών για αντίποινα, σκοτώθηκε από τον Σουλτάνο Μαχμούτ Β' (!!). 

Ύψιστη Τιμή Στον Μάρτυρα Οικουμενικό Πατριάρχη Άγιο Γρηγόριο Ε' και Ευγνωμοσύνη προς τον Σεϊχ-ουλ Ισλάμ Χατζή Χαλίλ Εφένδη

Στην ιστορία της ανθρωπότητας τα παραδείγματα της εκμετάλλευ­σης της θρησκείας για απόκτηση και διατήρηση της εξουσίας και κατ' ε­πέκταση πλούτου είναι πάμπολλα. Το πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα εί­ναι οι δύο αιώνων διάρκειας σταυροφορίες (1100-1250) της ρωμαιοκαθολικής χριστιανο­σύνης που, κάτω από τον μανδύα της απελευθέρωσης των Αγίων Τόπων, είχαν σκοπό την λεηλασία του πλούτου της Ανα­τολικής Χριστιανοσύνης και του Ισλάμ. Μια άλλη περίπτω­ση εκμετάλλευσης της θρη­σκείας υπήρξε η κατάφωρη πα­ραβίαση του Ισλαμικού νόμου από το Οθωμανικό κράτος με την εφαρμογή των βίαιων εξι­σλαμισμών και του παιδομαζώματος των χριστιανόπαιδων για περίπου 400 χρόνια (1340-1826).

Σε αντίθεση με τα φαινόμενα εκμετάλλευσης της θρησκείας, τα παραδείγματα θρησκευτικών ηγετών που θυσίασαν άφοβα την ζωή τους για υπεράσπιση της ανθρώ­πινης ζωής και αξιοπρέπειας είναι πάρα πολλά. Η παρατήρηση αυτή επαληθεύ­θηκε σε απόλυτο βαθμό στην ζοφερή α­τμόσφαιρα στην Κωνσταντινονπολη κα­τά τις μέρες της έναρξης της Ελληνικής ε­πανάστασης την άνοιξη τον Έ­τους 1821. Οι δύο μορφές που προβάλλουν την ιστορική αυτή περίοδο είναι του Οικουμενικού Πατριάρχη Γρηγορίον Ε΄, που απαγχονίσθηκε από τους Γενιτσάρους την ημέρα τον Πά­σχα 10 Απριλίου 1821 και του α­νώτατου Ισλαμικού αξιωματού­χου Χατζή Χαλίλ Εφένδη στον οποίο θα αναφερθούμε παρα­κάτω.

Η Ρωμιοσύνη, μετά από την βαθμιαία απώλεια της κρατικής της υπόστασης, τους δυόμιση αιώνες που ακολούθησαν την καταστροφή της Βασιλεύουσας το 1204, ποτέ δεν σταμάτησε να θυμάται την Ορθόδοξη πολιτεία της και είχε το όνειρο να ε­λευθερωθεί από τον ζυγό που της είχε επιβληθεί από τους Τούρ­κους και τους Δυτικούς. Η ωρίμανση των συνθηκών για παλιγγε­νεσία στις αρχές της δεύτερης δεκαετίας του 19ου αιώνα οδήγη­σαν στην εκδήλωση της Ελληνικής Επανάστασης που προήλθε περισσότερο από την διάσωση της συνείδησης του Γένους από την Ορθοδοξία χάρη στο ύψιστο αγαθό της παιδείας, παρά από τον δυτικό «Διαφωτισμό» που κατά κανόνα γίνεται λανθασμένα και εσκεμμένα προσπάθεια να υπερτονιστεί η σημασία του, ιδι­αίτερα τα τελευταία χρόνια. Η παιδεία που οργανώθηκε από την Ορθόδοξη Εκκλησία υπήρξε η δύναμη που κράτησε ζωντανές τις δυνάμεις του Γένους. Επομένως η εκδήλωση της επανάστασης ήταν σε μεγάλο βαθμό πηγαία εκδήλωση του Γένους.

Η Ορθόδοξη εκκλησία σε όλες τις κρίσιμες ώρες για το Γένος ακολούθησε τον δρόμο του μαρτυρίου και της θυσίας για το ποί­μνιό της. Η στάση του Οικουμενικού Πατριάρχη Αγίου Γρηγορίου Ε' υπήρξε της μαρτυρικής θυσίας για την διάσωση του Γένους των Ρωμιών. Ο Άγιος Γρηγόριος Ε' γεννήθηκε το 1746 στην Δη­μητσάνα της Αρκαδίας όπου παρακολούθησε τις εγκύκλιες σπουδές. Μετά από σπουδές στην Αθήνα χειροτονήθηκε στην Σμύρνη διάκονος και Αρχιμανδρίτης όπου έδειξε τις αρετές του ως ιερωμένος.

Η εκλογή, του Μητροπολίτη Σμύρνης Προκόπιου το 1785 ως Οικουμενικού Πατριάρχη οδηγεί στην εκλογή του Γρηγορίου ως Μητροπολίτη Σμύρνης. Ο Γρηγόριος ως Μητροπολίτης προσέ­φερε λαμπρές υπηρεσίες στην Σμύρνη με την αναβάθμιση της Παιδείας, ανέγερση νέων ναών και οργάνωση της Κοινοτικής ζωής. Έζησε από κοντά την φρίκη του Ρεμπελιού της Σμύρνης (1797) αλλά και των συνεπειών των Ορλοφικών στην Πελοπόν­νησο από τις σφαγές που ακολούθησαν την επανάσταση (1770). Ο Γρηγόριος υπηρέτησε την Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία τρεις φορές ως Οικουμενικός Πατριάρχης (1797-1798,1806-1808 και 1818-1821) και σε όλες τις περιόδους αυτές προσέφερε ύψι­στες υπηρεσίες προς την Ορθοδοξία και το Γένος με την ανα­βάθμιση της παιδείας των λαϊκών και των κληρικών, την ανέγερση του Πατριαρχικού Οίκου, την συγγραφή και εκτύπωση βι­βλίων στην ομιλούμενη ελληνική γλώσσα και το σημαντικότερο την ίδρυση, μετά από δύο αιώνες από τη εποχή του Πατριάρχη Κύριλλου Λουκάρεως, του Πατριαρχικού τυπογραφείου.

Το νέο της έναρξης της επανάστασης στην Μολδοβλαχία από τον Αλέ­ξανδρο Υψηλάντη με τον Ιερό Λόχο την 24 Φεβρουαρίου 1821 προκάλεσε τρόμο στην αυλή του Σουλτάνου Μαχμούτ Β'. Η αντί­δραση της κρατικής εξουσίας υπήρξε αυτή της τυφλής βίας προς τους αθώους Ρωμιούς που οι περισσότεροι δεν ήξεραν τίποτα για τις εξελίξεις. Ο Σουλτάνος Μαχμούτ Β' επηρεαζόταν σε μεγάλο βαθμό από τον σύμβουλο του Χαλέτ Εφένδη, ένα άκρως εμπαθή και βίαιο άνθρωπο που υπήρξε Πρέσβης της Οθωμανικής Αυτο­κρατορίας στο Παρίσι (1803-06). Αρχικά ζητήθηκαν όμηροι αρ­χιερείς από το Πατριαρχείο τους οποίους απαγχόνισαν χωρίς κα­μιά κατηγορία, αλλά επειδή οι Μητροπόλεις τους βρισκόταν στα δυτικά εδάφη της Αυτοκρατορίας κοντά στην Μολδοβλαχία. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Γρηγόριος Ε' αρνήθηκε να δεχθεί να διαφύγει σε ξένη Πρεσβεία ή να φυγαδευτεί με πλοίο και συνε­χίζοντας την μαρτυρική παράδοση της Ορθοδοξίας θυσιάστηκε για να σώσει το Γένος από βέβαιο ολοκληρωτικό αφανισμό. Ο α­φορισμός των επαναστατών υπήρξε ένα αναγκαίο μέτρο για την σωτηρία εκατοντάδων χιλιάδων αθώων ψυχών. Η εξιστόρηση της αγωνίας και της μαρτυρίας του Γρηγορίου Ε' έχει καταγρα­φεί από αρκετούς ιστορικούς όπως στο σύγγραμμα «Βίος του Εθνομάρτυρος Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Γρηγορίου του Ε', Έκδοση ΒΑΡΝΑ, 1898».

Τα ιστορικά κείμενα για το τι συνέβη τις μέρες εκείνες στην Κωνσταντινούπολη είναι σχετικά περιορισμένες. Οι περισσότε­ρες πληροφορίες προέρχονται από τα άρθρα του Ιωάννη Φιλήμονα και το βιβλίο του Άγγλου ιερέα της Αγγλικής Πρεσβείας Robert Walsh. Στις ελληνικές πηγές υπάρχει μια σύντομη ανα­φορά για την στάση του Σεϊχ-ουλ Ισλάμ Χατζή Χαλίλ Εφένδη για το ότι αρνούμενος να υπογράψει το Σουλτανικό διάταγμα που διέταζε την σφαγή όλων των Ρωμιών για αντίποινα, σκοτώθηκε από τον Σουλτάνο Μαχμούτ Β'.

Η εξέταση των Οθωμανικών αρχείων για το τι ακριβώς συνέ­βη στην Σουλτανική αυλή δείχνει κάποια ιστορικά γεγονότα που είναι άγνωστα μέχρι σήμερα. Το νέο της επανάστασης στην Μολ­δοβλαχία φθάνει στην Κωνσταντινούπολη την 1 Μαρτίου 1821. Ο Σουλτάνος συγκαλεί συμβούλιο στο παλάτι υπό την προεδρεία του. Παρόντες είναι επίσης ο Μέγας Βεζίρης, ο Σεϊχ-ουλ Ισλάμ Χατζή Χαλίλ και ο Αγάς των Γενιτσάρων. Ο Μαχμούτ Β' σε έ­ξαλλη κατάσταση ζήτησε, δηλώνοντας ότι εκδίδει διάταγμα ιρα-ντε-ί σινιέ, την σφαγή όλων των Ρωμιών αρχίζοντας από την Κωνσταντινούπολη. Ο Αγάς των Γενιτσάρων μόλις άκουσε το πρόσταγμα του Σουλτάνου φιλώντας την γη είπε «το άκουσα και το δέχομαι». Με την αιφνίδια εξέλιξη αυτή ο Σεϊχ-ουλ Ισλάμ είπε ότι δεν πρόκειται να εγκρίνει την απόφαση της σφαγής και ότι έ­πρεπε να διαπιστωθεί ποιος ήταν υπαίτιος για την επανάσταση.

Ο Χαλέτ Εφένδη, που όπως δείχνουν πολλές αναφορές στα Οθωμανικά αρχεία υπήρξε ένας εξαιρετικά εμπαθής, δολοπλόκος και επιρρεπής στη βία άνθρωπος, λάμβανε γνώση των συ­ζητήσεων στο συμβούλιο από τον Μπερμπέρ Μπασί Αλί Αγά, έ­χοντας μεγάλη επιρροή επί του Μαχμούτ ζητούσε την εφαρμογή της απόφασης για σφαγή. Κατά πάσα πιθανότητα η παραμονή του Χαλέτ στο Παρίσι για τρία και πλέον χρόνια τον είχε διδάξει τα «καλά» του διαφωτισμού της Γαλλικής επανάστασης που υ­πήρξε το πρότυπο της βίας για τους δύο αιώνες αιματοκυλίσμα­τος που ακολούθησε στην ιστορία της Ευρςόπης. Οι συνεδριάσεις του Σουλτανικού συμβουλίου συνεχίστηκαν τις επόμενες μέρες χωρίς να καμφθεί η άρνηση του Σεϊχ-ουλ Ισλάμ Χατζή Χαλίλ και οδήγησε την κατάσταση να ζητηθεί από τον Πατριάρχη ο αφορι­σμός των πρωτεργατών της επανάστασης στην Μολδοβλαχία, πράγμα που συγκράτησε την εκδήλωση μαζικής τρομοκρατίας κατά των Ρωμιών. Ο Χαλέτ, με την βοήθεια των Γενιτσάρων τους οποίους δωροδοκούσε αδρά, κατάφερε στις 28 Μαρτίου 1821 να εκδοθεί Σουλτανικό διάταγμα για την απόλυση τον Χατζή Χαλίλ και ο οποίος αρχικά τέθηκε σε κατ' οίκο περιορισμό στο Μπεϋλέρμπεή και στη συνέχεια μετά από μερικές μέρες εξορίστηκε μαζί με την σύζυγο του Χατζέ Ζιμπά στην Προύσα. Το μίσος του Χαλέτ δεν σταμάτησε και στις 16 Μαΐου έπεισε τον Σουλτάνο να εκδοθεί νέα εντολή να μεταφερθεί ο έκπτωτος Χατζή Χαλίλ στο Αφιονκαράχισαρ (Καράχισαρ-ι Σαχίπ) ενώ η γυναίκα του να πα­ραμείνει στην Προύσα. Ακόμα και αυτό δεν ησύχασε τον Χαλέτ ο οποίος ενορχήστρωσε συκοφαντία κατά της συζύγου του Χατζή Χαλίλ για ανάμιξη σε τελετές μαύρης μαγείας με αποτέλεσμα να πνιγεί από δήμιους που στάλθηκαν από την Πόλη και στη συνέ­χεια να εκτεθεί δημόσια γυμνή στην Προύσα. Μαθαίνοντας το τι συνέβη στην γυναίκα του ο Χατζή Χαλίλ απεβίωσε από εγκεφα­λικό επεισόδιο και είχε τραγικό τέλος.

Στην σημερινή Ελλάδα, που κορυφώνεται η κυρίως ηθική κρί­ση, βλέπουμε ότι έχει ξεκινήσει μια συστηματική εκστρατεία α­πό κατ' επίφαση «ιστορικούς» για την απαξίωση των ηρώων της Ελληνικής επανάστασης και του σωτήριου ρόλου για το Γένος της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Βλέποντας να συμβαίνουν αυτά, μάλιστα με διάθεση κονδυλίων από το δημόσιο ταμείο, είναι σημαντι­κό να αποδίδουμε τιμή και δόξα στον Οικουμενικό Πατριάρχη Αγιο Γρηγόριο Ε' όπως επίσης να θυμόμαστε με ευγνωμοσύνη την γενναιότητα του Χατζή Χαλίλ Εφένδη που συνέβαλε τα μέγι­στα για την σωτηρία χιλιάδων αθώων ψυχών στην Πόλη και σε πολλά άλλα μέρη την άνοιξη του 1821 από βέβαιο αφανισμό. Μέ­σα σε όλο το πλαίσιο της κρίσης που βρίσκεται η χώρα δεν είναι τυχαίο να εμφανίζονται δήθεν «ιστορικοί» που κάποτε δεν είχαν το θάρρος να γράφουν τον όνομα τους σε πρόλογο ερευνητικών βιβλίων ιστορίας.

Πηγή: Εφημερίδα «ΝΕΟΣ ΚΥΚΛΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΙΤΩΝ», Μηνιαία Έκδοση, Απρίλιος 2011, Αρ. Φύλλου 486.

ΣΑΚΚΕΤΟΣ