Μπορεί να χρησιμοποιώ λέξεις που για σας έχουν διαφορετική σημασία από εκείνη που έχουν για μένα. Η συνεννόηση υπάρχει ανάμεσά μας, σε σας και σε μένα, όταν εσείς κι εγώ συναντιόμαστε στο ίδιο επίπεδο, την ίδια στιγμή. Αυτό συμβαίνει μόνο όταν υπάρχει αληθινή στοργή ανάμεσα στους ανθρώπους· ανάμεσα σ’ έναν άντρα και μια γυναίκα που ζούνε μαζί, ανάμεσα σε στενούς φίλους. Αυτό είναι αληθινή επικοινωνία. Άμεση συνεννόηση υπάρχει όταν συναντιόμαστε στο ίδιο επίπεδο, την ίδια στιγμή.
Είναι πολύ δύσκολο να υπάρξει μεταξύ μας μια επικοινωνία εύκολη, αποτελεσματική και με θετική δράση. Μεταχειρίζομαι λέξεις που είναι απλές, που δεν είναι τεχνικές επειδή δεν νομίζω ότι οποιοσδήποτε τεχνικός τύπος έκφρασης θα μας βοηθήσει να λύσουμε τα δύσκολα προβλήματά μας. Επομένως δεν πρόκειται να χρησιμοποιήσω τεχνικούς όρους, ούτε ψυχολογικούς ούτε επιστημονικούς. Ευτυχώς, δεν έχω διαβάσει βιβλία ψυχολογίας ούτε θρησκευτικά βιβλία. Θα ήθελα να σας μεταδώσω, μέσα από τις πιο απλές λέξεις που μεταχειριζόμαστε στην καθημερινή μας ζωή, κάτι με μια βαθύτερη σημασία. Αυτό, όμως, είναι πολύ δύσκολο, αν δεν ξέρετε πώς να ακούτε.
Υπάρχει τέχνη για να ακούει κανείς. Για να μπορέσει κανείς να ακούσει πραγματικά, θα πρέπει να εγκαταλείψει ή να παραμερίσει όλες τις προκαταλήψεις του, όλες τις εδραιωμένες απόψεις του και τις καθημερινές ασχολίες του. Όταν ο νους βρίσκεσαι σε μια κατάσταση δεκτικότητας, τα πράγματα μπορούν να κατανοηθούν με ευκολία. Ακούς πραγματικά μόνο όταν δίνεις αληθινά την προσοχή σου σε κάτι. Δυστυχώς, όμως, οι περισσότεροι από μας ακούνε έχοντας μπροστά τους έναν τοίχο αντίστασης. Είμαστε ταμπουρωμένοι πίσω από προκαταλήψεις, είτε θρησκευτικές ή πνευματικές είναι αυτές, είτε ψυχολογικές ή επιστημονικές· ή ακόμα και πίσω από τα καθημερινά μας άγχη, τις επιθυμίες και τους φόβους μας. Και ακούμε πίσω από τον τοίχο όλων αυτών. Οπότε, στην πραγματικότητα ακούμε το θόρυβο που έχουμε μέσα στο κεφάλι μας, τα δικά μας ακούσματα και όχι εκείνο που λέγεται. Είναι εξαιρετικά δύσκολο να παραμερίσουμε την εκπαίδευσή μας, τις προδιαθέσεις μας, τις αντιστάσεις μας, και πηγαίνοντας πέρα από τις λέξεις, ν’ ακούμε έτσι που να αντιλαμβανόμαστε στη στιγμή, εκείνο που υπάρχει πίσω απ’ αυτές. Αυτό θα είναι μία από τις δυσκολίες μας εδώ. Αν, λοιπόν, στη διάρκεια αυτής της ομιλίας ειπωθεί κάτι που είναι αντίθετο στον δικό σας τρόπο σκέψης και στις πεποιθήσεις σας, απλώς ακούστε το· μην αντιστέκεστε. Μπορεί να έχετε δίκιο εσείς κι εγώ άδικο, αλλά ακούγοντας και εξετάζοντας μαζί, θα ανακαλύψουμε ποια είναι η αλήθεια. Την αλήθεια δεν μπορεί να στη δώσει κανείς. Εσύ ο ίδιος πρέπει να την ανακαλύψεις· και για να την ανακαλύψει κανείς χρειάζεται μια κατάσταση του νου στην οποία να υπάρχει άμεση αντίληψη. Και δεν υπάρχει άμεση αντίληψη όταν υπάρχει αντίσταση, προφύλαξη, περιχαράκωμα. Η κατανόηση έρχεται έχοντας επίγνωση εκείνου που είναι. Το να ξέρεις ακριβώς εκείνο που είναι, το αληθινό, το υπαρκτό, εκείνο που συμβαίνει τώρα, χωρίς να του δίνεις ερμηνείες, χωρίς να το κατακρίνεις ή να το δικαιολογείς, είναι σίγουρα η αρχή κάθε σοφίας. Μόνο όταν δίνουμε ερμηνείες και μεταφράζουμε ένα γεγονός σύμφωνα με τη διαμόρφωσή μας, σύμφωνα με τις προλήψεις μας, είναι που χάνουμε την αλήθεια του. Σε τελευταία ανάλυση, είναι το ίδιο με την έρευνα. Για να μάθεις για κάτι, το τι ακριβώς είναι, χρειάζεται έρευνα — δεν μπορείς να δίνεις ερμηνείες σύμφωνα με το κέφι σου. Παρόμοια: αν μπορέσουμε να κοιτάξουμε, να παρατηρήσουμε, να αφουγκραστούμε, να έχουμε επίγνωση ακριβώς εκείνου που είναι, τότε το πρόβλημα θα λυθεί. Κι αυτό είναι εκείνο που προσπαθούμε να κάνουμε σε όλες αυτές τις ομιλίες. Θα σας δείξω εκείνο που είναι χωρίς να το μεταφράσω σύμφωνα με τις προτιμήσεις μου· ούτε κι εσείς, όμως, δεν θα πρέπει να το μεταφράσετε ή να το ερμηνεύσετε σύμφωνα με το παρελθόν σας ή την εκπαίδευσή σας.
Γίνεται, λοιπόν, να έχει κανείς επίγνωση όλων των πραγμάτων έτσι όπως είναι κι όχι όπως νομίζει ή φοβάται ότι είναι ή όπως θα ‘θελε να είναι; Αρχίζοντας απ’ αυτό το σημείο, σίγουρα θα μπορέσει να υπάρξει κάποια κατανόηση. Το ν’ αναγνωρίσεις αυτό που είναι, να το αντιληφθείς και να έχεις επίγνωσή του, βάζει τέλος σε κάθε σύγκρουση. Αν ξέρω ότι είμαι ψεύτης και αυτό είναι ένα γεγονός που το παραδέχομαι, τότε η σύγκρουση ανάμεσα στο «τι είμαι» και το «τι θα ‘θελα να είμαι» έχει τελειώσει. Η παραδοχή, η επίγνωση εκείνου που είσαι, είναι ήδη η αρχή της σοφίας, η αρχή της κατανόησης που σε ελευθερώνει από το χρόνο. Το να βάζεις στη μέση τον παράγοντα χρόνο — τον χρόνο όχι με τη χρονολογική έννοια του ρολογιού και του ημερολόγιου, αλλά σαν ψυχολογική διαδικασία, σαν ενδιάμεση απόσταση από αυτό που είσαι σε εκείνο που θα γίνεις, σαν μία ψυχολογική διαδικασία του νου — το να παρεμβάλλεις τον ψυχολογικό χρόνο, είναι κάτι καταστρεπτικό και δημιουργεί σύγχυση.
Μπορούμε, λοιπόν, να έχουμε κατανόηση εκείνου που είναι όταν το αναγνωρίζουμε χωρίς επίκριση, χωρίς δικαιολογία, χωρίς να ταυτιζόμαστε μ’ αυτό. Το να ξέρεις ότι βρίσκεσαι μέσα σε μια ορισμένη κατάσταση, κάτω από ορισμένες συνθήκες, είναι ήδη μία διαδικασία απελευθέρωσης απ’ αυτές. Αλλά ο άνθρωπος που δεν έχει επίγνωση της κατάστασής του, των συγκρούσεών του, προσπαθεί να γίνει κάτι άλλο από εκείνο που είναι και αυτό γίνεται συνήθεια. Ας έχουμε λοιπόν στον νου μας ότι εδώ θέλουμε να εξετάσουμε αυτό που είναι, να παρατηρήσουμε και να έχουμε επίγνωση ακριβώς τι είναι εκείνο που συμβαίνει, χωρίς να το διαστρεβλώνουμε, χωρίς να του δίνουμε διάφορες ερμηνείες. Για να έχεις επίγνωση εκείνου πουείναι και να το παρακολουθείς από κοντά, χρειάζεται ένας εξαιρετικά οξύς νους και μια εξαιρετικά ανοιχτή καρδιά· επειδή αυτό που είναι, κινείται διαρκώς, παίρνει διαρκώς διάφορες μορφές κι αν ο νους είναι αλυσοδεμένος με κάποια πίστη και με γνώσεις, τότε παύει να παρακολουθεί τις αστραπιαίες κινήσεις εκείνου που είναι. Εκείνο που είναι, σίγουρα δεν είναι στατικό — κινείται διαρκώς, όπως θα δείτε αν το παρατηρήσετε από πολύ κοντά. Για να το παρακολουθήσετε χρειάζεστε έναν πολύ γρήγορο νου και μια ανοιχτή καρδιά — πράγμα που αποκλείεται όταν ο νους είναι στατικός, προσηλωμένος σε μια πίστη, σε μια προκατάληψη, σε μια ταύτιση. Ένας νους και μια καρδιά που έχουν στεγνώσει δεν μπορούν να ακολουθήσουν εύκολα και γρήγορα εκείνο που είναι.
Χωρίς να λέμε πολλά λόγια, νομίζω ότι κανείς έχει επίγνωση πως υπάρχει -τόσο σε προσωπικό επίπεδο, όσο και συλλογικό- χάος, σύγχυση και δυστυχία. Όχι μόνο εδώ στις Ινδίες, αλλά σε όλο τον κόσμο: στην Κίνα, στην Αμερική, στην Αγγλία, στη Γερμανία, σε όλο τον κόσμο, υπάρχει σύγχυση και καλπάζουσα θλίψη. Δεν είναι κάτι περιορισμένο σ’ ένα έθνος, είναι παγκόσμιο. Υπάρχει εξαιρετικά μεγάλος πόνος και δεν είναι μόνο ατομικός αλλά και συλλογικός. Είναι λοιπόν κάτι καταστροφικό σε παγκόσμιο επίπεδο και είναι παράλογος ο περιορισμός του μόνο σε μια γεωγραφική περιοχή, σ’ ένα χρωματιστό κομμάτι του χάρτη, επειδή έτσι δεν θα κατανοήσουμε την πλήρη σημασία αυτών των παγκόσμιων, αλλά και προσωπικών βάσανων. Έχοντας επίγνωση αυτής της σύγχυσης, με ποιο τρόπο ανταποκρινόμαστε σήμερα σ’ αυτήν; Πώς αντιδρούμε;
Υπάρχουν βάσανα από πολιτικές, κοινωνικές και θρησκευτικές αιτίες. Ψυχολογικά βρισκόμαστε σε σύγχυση και όλοι οι ηγέτες, πολιτικοί και θρησκευτικοί, έχουν διαψεύσει τις προσδοκίες μας. Όλα τα βιβλία έχουν χάσει τη σημασία τους. Μπορεί να καταφύγετε στην Bhagavad Gita ή στην Βίβλο ή στις τελευταίες διατριβές περί πολιτικής ή ψυχολογίας, αλλά θ’ ανακαλύψετε πως έχουν χάσει τη σύνδεσή τους με την αλήθεια· έχουν καταντήσει απλώς και μόνο λέξεις. Κι εσείς οι ίδιοι που επαναλαμβάνετε αυτές τις λέξεις, βρισκόσαστε σε σύγχυση και αβεβαιότητα, και η απλή επανάληψη αυτών των λέξεων δεν εκφράζουν τίποτα. Έτσι, οι λέξεις και τα βιβλία έχουν χάσει την αξία τους, πράγμα που σημαίνει ότι όταν αναφέρεστε σε αποσπάσματα από την Βίβλο, ή τον Μαρξ, ή την Bhagavad Gita επειδή κι εσείς οι ίδιοι βρίσκεστε σε σύγχυση, σε αβεβαιότητα, αυτά που επαναλαμβάνετε είναι ψέμα, γιατί ό,τι είναι γραμμένο σ’ αυτά, είναι απλή προπαγάνδα, και η προπαγάνδα δεν είναι η αλήθεια. Όταν, λοιπόν, επαναλαμβάνεις ό,τι έχουν πει ή γράψει άλλοι, έχεις πάψει να κατανοείς τη δική σου ψυχολογική κατάσταση. Απλώς καλύπτεις τη σύγχυσή σου με τα λόγια κάποιας αυθεντίας. Αλλά εκείνο που προσπαθούμε να κάνουμε εδώ, είναι να κατανοήσουμε τη σύγχυσή μας και όχι να την κουκουλώσουμε με αποσπάσματα από λόγια άλλων. Πώς αντιδράτε, λοιπόν, σ’ αυτά; Πώς αντιδράτε σ’ αυτό το απίστευτο χάος, σ’ αυτή τη σύγχυση, σ’ αυτήν την αβεβαιότητα που υπάρχει στη ζωή;
Οι περισσότεροι από μας έχουμε συνηθίσει να είμαστε θεατές και όχι να παίρνουμε μέρος σε όσα διαδραματίζονται. Διαβάζουμε βιβλία, αλλά δεν γράφουμε ποτέ βιβλία. Έχει γίνει παράδοση, εθνική και παγκόσμια συνήθεια, να είμαστε θεατές, να παρακολουθούμε τους πολιτικούς και τους δημαγωγούς, όπως παρακολουθούμε έναν αγώνα ποδοσφαίρου. Είμαστε απλώς παρείσακτοι που κρυφοκοιτάνε, και έχουμε χάσει τις δημιουργικές μας ικανότητες.
Σας παρακαλώ, λοιπόν, ανακαλύψετε ποια είναι η αντίδρασή σας σ’ αυτά τα θέματα, σ’ αυτά τα βάσανα — όχι να επαναλαμβάνετε όσα λένε κάποιοι άλλοι, αλλά πώς εσείς οι ίδιοι αντιδράτε. Αν ανήκετε σε αυτούς που έχουν όφελος από τα βάσανα των άλλων, από το χάος, αν αποκομίζετε κέρδη απ’ αυτά – είτε οικονομικά, κοινωνικά, πολιτικά είτε ψυχολογικά – η αντίδρασή σας θα είναι η πλήρης αδιαφορία. Οπότε, δεν σας νοιάζει αν αυτό το χάος εξακολουθήσει. Είναι σίγουρο ότι όσο πιο μεγάλη αναταραχή, όσο πιο μεγάλο χάος υπάρχει στον κόσμο, τόσο αναζητάει κανείς ασφάλεια. Δεν το ’χετε παρατηρήσει; Όταν υπάρχει σύγχυση στον κόσμο, ψυχολογική ή οποιαδήποτε άλλη, οχυρώνεστε μέσα σε κάποιο είδος ασφάλειας, είτε στην ασφάλεια ενός Τραπεζικού λογαριασμού ή στην ασφάλεια κάποιας ιδεολογίας ή διαφορετικά στρέφεστε στην προσευχή, στην εκκλησία — πράγμα που στην πραγματικότητα δεν είναι παρά φυγή από όσα συμβαίνουν στον κόσμο. Έτσι, όλο και περισσότερες θρησκευτικές αιρέσεις δημιουργούνται, όλο και περισσότεροι «ισμοί» ξεφυτρώνουν παντού σε όλο τον κόσμο. Γιατί όσο πιο μεγάλη είναι η σύγχυση, τόσο πιο έντονα θέλετε έναν ηγέτη, κάποιον που να σας οδηγήσει έξω απ’ αυτήν την σύγχυση, κι έτσι στρέφεστε στα θρησκευτικά βιβλία ή σε κάποιον από τους γκουρού που εμφανίζονται τελευταία ή αλλιώς, ενεργείτε και αντιδράτε σύμφωνα προς κάποιο ιδεολογικό σύστημα, είτε της δεξιάς είτε της αριστεράς, που μοιάζει ότι θα λύσει το πρόβλημα. Αυτό είναι ακριβώς ό,τι συμβαίνει…
Jidu Chrishnamurti
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου