ΑΥΤΑ ΠΟΥ ΔΕΝ ΜΑΣ ΔΙΔΑΞΑΝ Νο 3

ΤΟ ΓΕΝΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΚΑΙ Η ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΤΟΥ ΑΡΤΕΜΙΣΙΟΥ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Από τον μήνα Αύγουστο έχω αρχίσει την δημοσίευση σειράς άρθρων που αναφέρονται στην ιστορία της χώρας μας από τα αρχαία χρόνια,με τον γενικό τίτλο "ΑΥΤΑ ΠΟΥ ΔΕΝ ΜΑΣ ΔΙΔΑΞΑΝ".Όλοι μας διδαχθήκαμε την ιστορία μας στα σχολεία,αλλά ,ιδίως τα τελευταία χρόνια,τελείως επιφανειακά χωρίς λεπτομέρειες ,τις οποίες εγώ θεωρώ σημαντικές.Σαν Έλληνες πρέπει να γνωρίζουμε σε βάθος τι ακριβώς συνέβει,ιδίως σε περιόδους της ιστορίας μας οι οποίες είχαν σημαντικότατο ρόλο στην εξέλιξη του παγκόσμιου πολιτισμού.

Άρχισα με τους "Περσικούς ή Μηδικούς πολέμους"οι οποίοι διεδραμάτησαν σπουδαιότατο ρόλο στην μετέπειτα πολιτιστική ανάπτυξη της πατρίδας μας καθώς και ολοκλήρου σχεδόν της Ευρώπης.

Στα δύο προηγούμενα άρθρα μου αναφέρθηκα στα αίτια αυτών των πολέμων,στην 1η και 2η εκστρατεία των Περσών,στην μάχη του Μαραθώνα,στις προπαρασκευές της 3ης εκστρατείας και την προέλαση των Περσών μέχρι την Θεσσαλία.

Για την εξιστόριση έχω λάβει υπ'όψη μου αυτά που αναφέρουν και οι τρείς ιστορικοί που ασχολήθηκαν με το θέμα.Τον Ηρόδοτο από την Αλικαρνασσό(485π.Χ.-415π.Χ.) που έγραψε γι'αυτά 40 χρόνια μετά την διεξαγωγή τους,άρα και ο πλέον ακριβής και στους δύο πολύ μεταγενέστερους,Διόδωρο τον Σικελιώτη (80π.Χ.-20μ.Χ) και Πλούταρχο από την Χαιρώνεια της Βοιωτίας (45μ.Χ.-120μ.Χ.).Επίσης και σύγχρονους ιστορικούς-μελετητες.

Συνεχίζω λοιπόν την σειρά με το Νο3 που αναφέρεται στην Ναυμαχία του Αρτεμισίου και θα συνεχίσω με το Νο4 με την μάχη των Θερμοπυλών,με πολλές άγνωστες λεπτομέρειες.


ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΑΜΥΝΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Μετά την εγκατάλειψη του σχεδίου αμύνης στα στενά των Τεμπών,οι Έλληνες συνήλθαν στον Ισθμό της Κορίνθου για να αποφασίσουν ποιός θα ήταν οι καταλληλότερες τοποθεσίες για αναχαίτηση των Περσών.Δύο ήταν τα πιό επίκαιρα σημεία,οι Θερμοπύλες και ο Ισθμός.

ΑΡΧΑΙΑ ΚΟΡΙΝΘΟΣ

Οι Αθηναίοι ήθελαν άμυνα στις Θερμοπύλες.Η πολύ στενή διάβαση,εκεί μεταξύ του όρους Καλίδρομο και της θαλάσσης,θα εμπόδιζε τον εισβολέα να χρησιμοποιήσει όγκο δυνάμεων.Συγχρόνως ο Ελληνικός στόλος θα εμπόδιζε τον εχθρικό να εισέλθει στον βόρειο Ευβοϊκό κόλπο, αποκλείοντας τον βορείως της Εύβοιας δίαυλο,το στενό των Ωρεών.Έτσι ο εχθρός δεν θα μπορούσε να επιχειρήσει αποβάσεις στα νώτα των Θερμοπυλών για κύκλωση των εκεί αμυνομένων.

Επίσης με το σχέδιο αυτό,θα απεφεύγετο η υποταγή των προς νότο των Θερμοπυλών Ελληνικών πόλεων,των οποίων οι δυνάμεις θα έπαιρναν μέρος στην άμυνα.Το αντίθετο θα συνέβαινε άν η άμυνα γινόταν στον Ισθμό,οπότε οι Αθηναίοι,μη δεχόμενοι να υποταχθούν,θα αναγκάζοντο να εκπατρισθούν και η πόλη τους θα καταστέφετο από τους βαρβάρους.

Αντιθέτως οι Σπαρτιάτες ήθελαν άμυνα στον Ισθμό.Εκτός από τις πληροφορίες που έδωσε ο βασιλιάς Αλέξανδρος της Μακεδονίας,οι Σπαρτιάτες ήξεραν ότι εκτός του τεράστιου στρατού και τεράστιος στόλος θα ερχόταν κατά της Ελλάδας.Αν θυμάστε είχαν στείλει κατασκόπους,στους οποίους ο Ξέρξης μετά την σύλληψη τους, τους επέτρεψε να δουν όλα όσα προετοίμαζε και να επιστρέψουν στην Σπάρτη ώστε λέγοντας τα να ενσπείρουν τον  φόβο στους Έλληνες.Εκτιμούσαν ότι όσο και αν ήταν δυνατή η άμυνα στις Θερμοπύλες,ο Ελληνικός στόλος δεν θα μπορούσε να αντεπεξέλθει επί πολύ εναντίον χιλιάδων πλοίων του εχθρού στην περιοχή του ακρωτηριου Αρτεμίσιο που είναι βόρεια των Ωρεών,οπότε προ του κινδύνου της ολικής καταστροφής θα έφευγε.

Ομοίως,κακήν κακώς,θα έφευγε και ο στρατός από τις Θερμοπύλες και κατά την υποχώρηση του θα καταστρέφετο ολοσχερώς από το πολυάριθμο περσικό ιππικό που θα τον κατεδίωκε.Επίσης οι Σπαρτιάτες γνώριζαν ότι για την κατά ξηρά άμυνα,οι υπόλοιποι Πελοποννήσιοι ήταν ανέκαθεν εναντίον των εκστρατειών πέραν του Ισθμού.

ΕΥΡΥΒΙΑΔΗΣ

Τελικά μετά αντεγκλήσεις και απειλές μεταξύ των (Ελληνικό φαινόμενο) περί διαλύσεως της συμμαχίας,επέλεξαν τρίτη λύση.Εσκέφθηκαν ότι εφ'όσον η πολύ στενή διάβαση των Θερμοπυλών ήταν δυνατόν να κρατηθεί επ'αρκετόν με ελάχιστες δυνάμεις,δεν υπήρχε λόγος να διακινδυνέψουν την εκστρατεία με όλον τον στρατό τους.Έτσι θα μπορούσαν να κρατήσουν το μεγαλύτερο μέρος για την άμυνα στον Ισθμό,σε περίπτωση αποτυχίας του στόλου στο Αρτεμίσιο,γεγονός που θα είχε σαν συνέπεια την εγκατάληψη της άμυνας στις Θερμοπύλες.

Για να συμφωνήσουν μάλιστα οι Σπαρτιάτες επέβαλαν σαν αρχηγό του Ελληνικού στόλου τον δικό τους ναύαρχο Ευριβιάδη,παρ'ότι διέθεταν μόνον δέκα τριήρεις και σαν αρχηγό του στρατού τον ένα από τους δύο βασιλείς τους,τον Λεωνίδα του Αναξανδρίδου από το γένος του Ηρακλή.


ΜΕΤΑΒΑΣΙΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΤΙΣ ΘΕΡΜΟΠΥΛΕΣ ΚΑΙ ΑΡΤΕΜΙΣΙΟ.

Όταν οι ευρισκόμενοι στον Ισθμό Έλληνες πληροφορήθηκαν ότι οι Πέρσες βρισκόντουσαν στην Πιερία,διέλυσαν το συνέδριο και ξεκίνησαν ταχέως,στρατός και στόλος, για τις Θερμοπύλες και το Αρτεμίσιο, στις 25 Ιουλίου του 480 π.Χ.

Ο στόλος αποτελούμενος από 271 τριήρεις έφθασε στις 27 Ιουλίου στην Χαλκίδα όπου και εστάθμευσε.Στις 30 απέπλευσε για το Αρτεμίσιο όπου έφθασε την 1 Αυγούστου.Στην Χαλκίδα άφησε 53 τριήρεις για την περίπτωση που μέρος του Περσικού στόλου θα αποπειράτο να εισέλθει στον νότιο Ευβοϊκό κόλπο και να καταλάβει  στενό του Ευρίπου στην Χαλκίδα,αποκλείοντας έτσι τον Ελληνικό στόλο στον βόρειο Ευβοϊκό κόλπο,με συνέπεια την αιχμαλωσία του.
Για τον κίνδυνο αυτό τοποθετήθηκαν και "ημεροσκόποι"(παρατηρητές) στα ψηλά βουνά της Εύβοιας οι οποίοι παρατηρούσαν και την βορείως της Ευβοίας θάλασσα του Αιγαίου και τον νότιο Ευβοϊκό κόλπο.

Συγχρόνως με τον στόλο αναχώρησαν και υπό τον βασιλά Λεωνίδα δυνάμεις του στρατού των Πελοποννησίων,οι οποίες αποτελούνταν από:
-300 Σπαρτιάτες (η επίλεκτη φρουρά του βασιλιά).
-1000 άλλοι Λακεδαιμόνιοι.
-500 Τεγεάτες.
-500 Μαντινείς.
-1000 άλλοι Αρκάδες.
-400 Κορίνθιοι.
-200 Φλειάσιοι.
-80 Μυκηναίοι.
Σύνολο 4000 περίπου.

ΛΕΩΝΙΔΑΣ

Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι ο Λεωνίδας καθ'οδόν προς τις Θερμοπύλες,όταν έφθασε στην Βοιωτία κάλεσε τους Θηβαίους να συνεκστρατεύσουν.Εγνώριζε βέβαια ότι οι Θηβαίοι κατηγορούντο ότι "εμήδιζαν" και ήθελε να εξακριβώσει αν "εκ του εμφανούς" θα απέφευγαν την συμμαχία με τους άλλους ΄Ελληνες.Οι Θηβαίοι όμως ,αν και "αλλοφρονέοντες",έστειλαν 400 οπλίτες υπό τον Λεοντιάδη.Ο Διόδωρος λέει ότι αυτοί ανήκαν στο δημοκρατικό κόμμα.Κατά τον Ηρόδοτο όμως,ο Λεωνίδας τους κράτησε στις Θερμοπύλες μέχρι τέλους,σαν ομήρους.Οι ίδιοι όταν παραδόθηκαν,στο τέλος του εκεί αγώνος,στους Πέρσες,δικαιολογήθηκαν ότι εξηναγκάσθηκαν να συμμετάσχουν,παρά την θέληση τους,σαν "μηδίζοντες".

Οι Θεσπιείς "μη δώσαντες γην και ύδωρ"στον Ξέρξη,έστειλαν 700 οπλίτες υπό τον Δημόφιλον.Όλοι τους θυσιάσθηκαν μαζί με τους 300 Σπαρτιάτες,αλλά δυστυχώς από εμάς τους σύγχρονους,σπανίως αναφέρονται.Ο Ορχομενός επίσης έστειλε 120 οπλίτες.

Επίσης προσήλθαν στις Θερμοπύλες 1000 Φωκείς και "πανστρατιά" 1000 Οπούντιοι Λοκροί(περιοχή Άμφισσας).
Συνολικά ο στρατός του Λεωνίδα αριθμούσε στις Θερμοπύλες 7220 οπλίτες καθώς και από άγνωστο αριθμός "ψιλών" Σπαρτιατών από τους Είλωτες.Συνήθως κάθε Σπαρτιάτης οπλίτης είχε μαζί του ένα με δύο είλωτες !! Οι  "ψιλοί"στον Σπαρτιατικό στρατό ήταν οι υπηρέτες των οπλιτών και λάμβαναν κι'αυτοί μέρος στην μάχη,ελαφρά οπλισμένοι.

Εδώ πρέπει να αναφέρουμε ότι τις ημέρες που έγιναν αυτά εορτάζοντο στην Σπάρτη τα "Κάρμεια",ιερή εορτή για τους Σπαρτιάτες προς τιμή του Απόλλωνα και μετά από λίγο άρχιζαν και οι Ολυμπιακοί αγώνες,τους οποίους τιμούσαν δεόντως οι Πελοποννήσιοι και μια σύγκρουση εκείνη την περίοδο θεωρούνταν ιεροσυλία.Παρ' ολ' αυτά, οι Έφοροι της Σπάρτης θεώρησαν ότι η επείγουσα κατάσταση ήταν σοβαρή δικαιολογία για να στείλουν στρατό στις Θερμοπύλες.

Μία λοιπόν πρόφαση που δεν εξεστράτευσαν πολλοί Σπαρτιάτες και Πελοποννήσιοι,ήταν αυτή.Ο κύριος όμως λόγος ήταν να διατηρήσουν ισχυρές στρατιωτικές δυνάμεις για άμυνα στον Ισθμό της Κορίνθου,όπως και έγινε,για την προστασία της Πελοποννήσου σε περίπτωση που η άμυνα στις Θερμοπύλες δεν θα ήταν επιτυχής.Όπως αναφέρει ο Διόδωρος ο Σικελιώτης,γι'αυτό τον λόγο ο Λεωνίδας ζήτησε μόνο 300 οπλίτες.

ΣΠΑΡΤΙΑΤΙΚΗ ΜΟΡΑ

Έπρεπε ο ανυπέρβλητος στην οργάνωση και την τέχνη του πολέμου στρατός της Σπάρτης να διασωθεί.Χωρίς αυτόν θα ήταν αδύνατη,όσες και αν Σαλαμίνες να παρεμβάλονταν,να αποκρουσθεί τελεσίδικα,όπως και έγινε στις Πλαταιές κατά το επόμενο έτος,από τις πολυάριθμές σιδηρές Σπαρτιατικές δυνάμεις,η ασιατική επιβουλή κατά των Ελληνικών ιδεών "Ελευθερίας και Πατρίδας".

Στις Θερμοπύλες,δυναμικός πυρήνας του στρατεύματος ήταν το μεταξύ των Λακεδαιμονίων επίλεκτο σώμα των 300 Σπαρτιατών,από το οποίο είχαν αντικατασταθεί για την περίσταση αυτή και χάριν διαδοχής,οι μη έχοντες άρρενα τέκνα !!!


ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΤΑΤΑΞΙΣ ΤΩΝ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ.

Οι Ολυμπιακοί αγώνες των αρχαίων έληγαν με την πανσέληνο οκτώ μήνες μετά το χειμερινό ηλιοστάσιο,δηλαδή με το σημερινό ημερολόγιο κατά την πανσέληνο του Αυγούστου.Σύμφωνα με τα σύγχρονα πλανητάρια βρίσκουμε ότι η πανσέληνος του Αυγούστου του 480π.Χ.ήταν στις 19 του μηνός.Το αναφέρω αυτό γιατί ούτε ο Ηρόδοτος,ούτε άλλος αρχαίος συγγραφέας,μας δίνει τις ακριβείς ημερομηνίες των γεγονότων στο Αρτεμίσιο και τις Θερμοπύλες.

Ορισμένοι σύγχρονοι συγγραφείς ισχυρίζονται οτι τα γεγονότα αυτά έγιναν ή στις 20 Ιουλίου ή στις 17 Σεπτεμβρίου,όπου υπήρξε πανσέληνος,αλλά αυτό είναι λάθος γιατί μετά την λήξη της μάχης στις Θερμοπύλες,αιχμάλωτοι Αρκάδες οπλίτες,οι οποίοι ρωτήθηκαν από τον Ξέρξη τι έκαναν οι υπόλοιποι Έλληνες,δηλαδή γιατί δεν συμμετείχαν,εκείνοι απάντησαν ότι"ετέλουν τους Ολυμπιακούς Αγώνες".Άρα τα γεγονότα διεξήχθησαν με κέντρο την 19 Αυγούστου.

Ο Ηρόδοτος αναφέρει επίσης ότι ο στόλος των Περσών απέπλευσε από την Θέρμη (περιοχή σημερινής Θεσ/νίκης) μετά ένδεκα ημέρες μετά την αναχώρηση του Ξέρξη από την Πιερία.Δηλαδή την 12η ημέρα,οπότε την ίδια νύχτα έφθασε στην περιοχή της Σηπίαδας(στο μέσον περίπου της χερσονήσου της Μαγνησίας).Παρέμεινε δε εκεί επί τρεις ημέρες λόγω της σφοδρής κακοκαιρίας,κατά την οποία (όπως είδαμε στο προηγούμενο άρθρο μου),κατεστράφησαν 400 πλοία.Τα εναπομείναντα την τέταρτη ημέρα έφθασαν στους Αφέτες και έδωσαν στο Αρτεμίσιο την πρώτη ναυμαχία και τις δύο άλλες τις συνεχόμενες ημέρες.Οι τρείς αυτές ναυμαχίες έγιναν συγχρόνως με τις τρεις μάχες στις Θερμοπύλες,όπως αναφέρει ο Ηρόδοτος.

Επομένως με βάση την 19 Αυγούστου σαν ημερομηνία πτώσεως των Θερμοπυλών,έχουμε αναδρομικά:
-25 Ιουλίου αναχώρηση των Ελλήνων για Αρτεμίσιο και Θερμοπύλες.
-1 Αυγούστου άφιξη Ελληνικού στόλου στο Αρτεμίσιο.
-2 Αυγούστου άφιξη Ελληνικού στρατού στις Θερμοπύλες.
-2 Αυγούστου αναχώρηση του Ξέρξη από την Πιερία.
-13 Αυγούστου αναχώρηση του περσικού στόλου από την Θέρμη και κατάπλους στην Σηπιάδα.
-14,15,16 Αυγούστου παραμονή του στόλου και καταστροφή 400 πλοίων στην Σηπιάδα.
-13,14,Αυγούστου άφιξη προ των Θερμοπυλών του περσικού στρατού ξηράς.
-17,18,19 Αυγούστου ναυμαχίες στο Αρτεμίσιο και μάχες στις Θερμοπύλες.

Ο Ξέρξης γνώριζε από τους Θεσσαλούς που τον ακολουθούσαν,ότι η διάβασις των Θερμοπυλών,κρατούμενη από μικρή δύναμη,ήταν απόρθητη.Γνώριζε επίσης ότι ο Ελληνικός στόλος φύλαγε το στενό του Αρτεμισίου και εκτιμούσε ότι θα τον καταναυμαχούσε και έτσι θα έλυνε το πρόβλημα των Θερμοπυλών,τις οποίες μετά την καταναυμάχηση του στόλου τους θα τις εγκατέλειπαν οι Έλληνες.

ΔΡΟΜΟΛΟΓΙΑ ΠΕΡΣΩΝ

Όταν λοιπόν έφθασε στην Λάρισσα,αντί να συνεχίσει την πορεία όλου του στρατού του από την πανάρχαια μέσω Θαυμακών(Δομοκού) κλασσική οδό προς Θερμοπύλες,τον χωρίζει σε δύο φάλαγγες.Η μία με τον κύριο όγκο του στρατού,πορεύεται στην προαναφερθείσα κλασσική οδό,μήκους 120χλμ και στις 13 Αυγ.φθάνει στην περιοχή προ των Θερμοπυλών.Όταν διαπίστωσε ότι χιλιάδες Ελλήνων κατείχαν τα στενά (από της 2 Αυγούστου),αναγκάσθηκε να περιμένει την άφιξη του βασιλέως για την έναρξη των επιχειρήσεων.

Η άλλη,η μικρότερη με επικεφαλής τον Ξέρξη,στρέφεται προς τα δυτικά παράλια του Παγασητικού κόλπου και φθάνει στο πρό του Αρτεμισίου όρμο των Αφετών (Αχίλλειον),αλλά δεν βλέπει πουθενά τον στόλο του,ο οποίος είχε καθυστερήσει λόγω της τρικυμίας στην Σηπιάδα.Συνεχίζει την πορεία  παραλιακά προς τον Μαλιακό κόλπο και εισέρχεται στην προ των Θερμοπυλών Τραχινία,περιοχή των Μαλών στις 14 Αυγούστου,δηλαδή τρεις μέρες νωρίτερα από την άφιξη του στόλου στις Αφέτες.

Ο Ξέρξης με την άφιξη ανασύνταξε τον στρατό του και προέβει σε αναγνώριση της περιοχής.Όταν διαπίστωσε το απόρθητο του στενού των Θερμοπυλών,παρέμεινε άπρακτος άλλες δύο ημέρες (15 και 16 Αυγ.) αναμένοντας την άφιξη του στόλου,ο οποίος αφίχθει στις 17 Αυγ.


ΤΟ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟΝ ΤΟΥ "ΜΥΡΜΗΚΟΣ"

(Ποτέ σε κανένα σχολείο δεν έχει αναφερθεί).

Πριν την άφιξη του Περσικού στόλου στη Θέρμη (Θεσ/νικη),Ελληνας από την Σκύρο ονόματι "Πάμμωνας" ενημέρωσε τους Πέρσες ότι στο στενό της θάλασσης μεταξύ νήσου Σκιάθου και Μαγνησίας,υπήρχε "έρμα" (ξέρα,ύφαλος) με την ονομασία "Μύρμηξ" (σήμερα Λευκάρι),που ήταν πολύ επικίνδυνο για τον σχεδιαζόμενο πλούν του Περσικού στόλου προς Αρτεμίσιο-Θερμοπύλες-Ευβοϊκό κόλπο.Αποφασίσθηκε τότε να κατασκευασθεί λίθινη στήλη με βάθρα και να τοποθετηθεί επάνω στον ύφαλο.

Ο ΥΦΑΛΟΣ ΜΥΡΜΗΞ-ΛΕΥΚΑΡΙ

Έτσι όταν έφθασε ο στόλος στην Θέρμη,αποσπάσθηκαν δέκα ταχέα πλοία τα οποία με καθοδήγηση του Πάμμωνα στάλθηκαν για να τοποθετήσουν την στήλη στον ύφαλο.Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι τα δέκα αυτά πλοία κατευθυνόμενα προς την Σκιάθο,αντεληφθησαν από μακριά τρεις Ελληνικές τριήρεις,που είχαν βάση στην Σκιάθο και περιπολούσαν στην περιοχή για την εμφάνιση του Περσικού στόλου και τις καταδίωξαν.Αυτές είχαν σταλεί προ της απόπλου του στόλου για το Αρτεμίσιο για συλλογή πληροφοριών.

Η μία απ'αυτές από την Αθήνα,υπό τον τριήραρχο "Φόρμο" εγκατελείφθει από το πλήρωμα της στις εκβολές του Πηνειού ποταμού και κατεσχέθει από τα περσικά πλοία.Φαίνεται ότι αυτή ήταν η πλέον προωθημένη και γι'αυτό έσπευσε στις εκβολές του Πηνειού.Το πλήρωμα της έφθασε μέσω Θεσσαλίας στην Αθήνα.Αυτό έγινε γιατί διερχόμενο παρά το Αρτεμίσιο δεν βρήκε τον Ελληνικό στόλο που είχε φύγει,όπως θα δούμε,ούτε τον Ελληνικό στρατό στις Θερμοπύλες (στις 2 Αυγ.έφθασε ο στρατός υπό τον Λεωνίδα).

Η δεύτερη τριήρης από την Τροιζήνα με κυβερνήτη τον "Πράξινο",παρεδόθει μετά μικρή αντίσταση και οι βάρβαροι έσφαξαν στην πλώρη της,σαν θυσία για οιωνό καλής αρχής,τον ωραιότερον των επιβαινόντων πρώτο Έλληνα αιχμάλωτο με το όνομα "Λέων".

ΥΦΑΛΟΣ ΜΥΡΜΗΞ-ΛΕΥΚΑΡΙ

Η τρίτη τριήρης από την Αίγινα με κυβερνήτη τον "Ασωνίδη",έφερε δυσκολίες στους Πέρσες.Ο επιβαίνων σ'αυτήν "Πύθης του Ισχενόου",αγωνιζόμενος μέχρι τέλους ηρωικά, κατακρεουργήθηκε ολόκληρος.Κατάφερε όμως να επιζήσει και οι Πέρσες εκτιμήσαντες την ανδρεία του,θεράπευσαν τις πληγές του με αλοιφή από Σμύρνα και τις οποίες έδεσαν με επιδέσμους από Βύσσα. Όταν επέστρεψαν στον στόλο τους τον επιδείκνυαν σαν παράδειγμα ανδρείας και ηρωισμού,προς θαυμασμό !!!

Μετά απ'αυτά,από τις δέκα τριήρεις,τρείς μόνον συνέχισαν τον πλούν προς τον
Μύρμηκα,καθοδηγούμενες από τον Πάμμωνα για την εκτέλεση της αποστολής τους.Οι άλλες επτά επέστρεψαν στη Θέρμη με τις αιχμαλωτισθείσες δύο τριήρεις και το πλήρωμα τους.

-Εν τω μεταξύ οι στην Σκιάθο "σκοπιωροί"(παρατηρητές) νόμισαν ότι τα δέκα περσικά πλοία ήταν οι προπομποί του από την Θέρμη ερχόμενου στόλου και έδωσαν σήμα με φωτιά.Όπως αναφέρει ο Ηρόδοτος,οι στο Αρτεμίσιο Έλληνες,(οι οποίοι μόλις είχαν φθάσει την 1 Αυγ.)λαμβάνοντας το σήμα "εφοβήθησαν πολύ"και εγκατέλειψαν τις μόλις  κατηλειμμένες θέσεις τους και επέστρεψαν στην Χαλκίδα για να φυλάξουν το στενό του Ευρίπου,αφού άφησαν ημεροσκόπους στα ψηλά βουνά της Εύβοιας.

Την δεύτερη όμως ημέρα της καταιγίδας(15 Αυγ.) που κτύπησε τον περσικό στόλο στην Σηπιάδα,οι ημεροσκόποι που είδαν τα γενόμενα κατέβηκαν ταχέως από τα Ευβοϊκά βουνά  και ανέφεραν στον Ελληνικό στόλο όλα τα περί των ναυαγίων.Μόλις έγινε γνωστό αυτό οι Έλληνες ανέπευψαν ευχές στον Ποσειδώνα Σωτήρα,του πρόσφεραν σπονδές και επέστρεψαν ταχέως στο Αρτεμίσιο για δεύτερη φορά.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΡΙΗΡΗΣ

Για τα περί φυγής του στόλου από το Αρτεμίσιο σύγχρονοι ιστορικοί έχουν ενδοιασμούς γι'αυτά που αναφέρει ο Ηρόδοτος.Ισχυρίζονται δε,τα παρακάτω :

-Η φυγή του Ελληνικού στόλου από το Αρτεμίσιο,που μόλις είχε φθάσει,δεν πρέπει να ήταν αποτέλεσμα φόβου,γιατί στις επακολουθείσασες τρεις ναυμαχίες στο Αρτεμίσιο οι Έλληνες επέδειξαν αποφασιστικότητα,ευψυχία,τόλμη,γενναιότητα.

-Κατά δήλωση του Ηροδότου,υπήρχαν δύο πλοία,τριακοντόροι,η μία στο Αρτεμίσιο και η άλλη στις Θερμοπύλες,έτοιμες να ειδοποιήσουν αν συνέβαινε πάθημα σ'αυτές τις θέσεις.Γιατί λοιπόν παρέλειψαν αυτό και έφυγε όλος ο στόλος από το Αρτεμίσιο?

-Η απάντηση πρέπει να είναι ότι ο Λεωνίδας βρισκόμενος καθ'οδόν δεν είχε φθάσει ακόμη στις Θερμοπύλες(έφθασε στις 2 Αυγ.). Επομένως ο Ελληνικός στόλος παραμένοντας στο Αρτεμίσιο κινδύνευε να κλεισθεί εκεί ή εντός του βόρειου Ευβοϊκού κόλπου,αν μοίρα του περσικού στόλου,περιπλέουσα την Εύβοια,κατέπλεε προ της νότιας εξόδου του στενού του Ευρίπου,για να εμποδίση την φυγή του,οπότε και η  άμυνα στις Θερμοπύλες θα ήταν καταδικασμένη.

-Ο Λεωνίδας έφθασε στις Θερμοπύλες στις 2 Αυγούστου,επομένως ο στόλος έπρεπε να γύρισε στο Αρτεμίσιο στις 3 ή 4 Αυγούστου,γιατί αλλιώς θα ήταν απαράδεκτο να αφήσει στον περσικό στόλο ανοικτό το προς Θερμοπύλες στενό των Ωρεών,όταν μάλιστα σίγουρα θα είχε μάθει από τους ημεροσκόπους ότι μόνον τρία πλοία είχαν εμφανισθεί στον ύφαλο Μύρμηκα και όχι ολόκληρος ο περσικός στόλος.Οι δε ευχές και σπονδές προς τον Ποσειδώνα θα πρέπει να έγιναν στο Αρτεμίσιο μετά την πληροφορία της καταστροφής του περσικού στόλου στη Σηπιάδα.

Η ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΤΟΥ ΑΡΤΕΜΙΣΙΟΥ

Το ακρωτήριο Αρτεμίσιο βρίσκεται βορειότερα των σημερινών Ωρεών  στο σημείο όπου αρχίζει το στενό (δίαυλος Ωρεών) μεταξύ της Εύβοιας και της έναντι Θεσσαλικής ακτής.Το στενό αυτό μήκους 14 χλμ και μεγίστου πλάτους 4 χλμ,οδηγεί στον βόρειο Ευβοϊκό κόλπο.Στην περιοχή του ακρωτηρίου υπήρχε στην αρχαιότητα ναός της"Προσηώας Αρτέμιδος",πλησίον του σημερινού τουριστικού χωριού  "Πευκί".

ΠΕΥΚΙ

Όπως είδαμε στο προηγούμενο άρθρο μου Νο2,μετά την καταστροφή μέρους του περσικού στόλου στην Σηπιάδα του Πηλίου, δεκαπέντε Περσικά πλοία αποπροσανατολισμένα αιχμαλωτίσθηκαν από περιπολούντα πλοία του Ελληνικού  στόλου,που ευρίσκετο στο ακρωτήριο Αρτεμίσιο της Εύβοιας.Επικεφαλής ήταν ο ύπαρχος της Αιολικής Κύμης "Σανδώκης".Επίσης συνελήφθησαν οι επιβαίνοντες σ'αυτά ,τύρανος των Αλαβάδων της Καρίας "Αρίδωλις" και ο Κύπριος στρατηγός της Πάφου "Πενθύλας" ο οποίος είχε απομείνει με ένα πλοίο καθόσον τα υπόλοιπα ένδεκα του κατεστράφησαν στην Σηπιάδα."Αυτούς, οι Έλληνες αφού τους ανέκριναν και πήραν τις πληροφορίες που ήθελαν για τον στρατό του Ξέρξη,τους έστειλαν δεμένους στον Ισθμό της Κορίνθου".Στον Ισθμό της Κορίνθου,ευρίσκετο ο ο όγκος του συμμαχικού Ελληνικού στρατού για την ασφάλεια της Πελοποννησου,υπό τον Σπαρτιάτη  στρατηγό "Κλεόμβροτο" αδελφό του βασιλιά Λεωνίδα.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΤΡΙΗΡΗΣ

Ο Ελληνικός στόλος αποτελείτο από 271 τριήρεις και 9 πεντηκοντόρους (2των Κείων και7 των Οπούντιων Λοκρών).Οι Αθηναίοι υπό τον Θεμιστοκλή διέθεταν 127 τριήρεις επανδρωμένες με δικά τους πληρώματα,στα οποία συμμετείχαν και Πλαταιείς παρόλο που δεν είχαν πείρα στον ναυτικό πόλεμο.Ακολουθούσαν οι Κορίνθιοι με 40,οι Μεγαρείς με 20,οι Χαλκιδείς με 20 που τους τα είχαν δανείσει οι Αθηναίοι για τις ανάγκες του πολέμου,οι Αιγινήτες με 18,οι Σικυώνιοι με 12,οι Λακεδαιμόνιοι με 10,οι Επιδαύριοι με 8,οι Ερετριείς με 7,οι Τροιζήνιοι με 5,οι Στυρείς(Εύβοια) με 2,οι Κείοι με 4 και οι Οπούντιοι Λοκροί με 7.

Το γενικό πρόσταγμα το είχε ο Σπαρτιάτης "Ευρυβιάδης του Ευρυκλείδη",διότι όπως αναφέρει ο Ηρόδοτος"οι σύμμαχοι δήλωσαν πως,αν δεν είχε την αρχηγίαν "Λάκων",αυτοί δεν εννοούσαν να ακολουθήσουν υπό την διοίκηση των Αθηναίων,παρά ότι θα αποσύροντο από την εκστρατείαν που επρόκειτο να κάνουν".Οι Αθηναίοι,αν και πρώτη ναυτική δύναμη,αντιλαμβανόμενοι την κρισιμότητα των στιγμών δεν αντέδρασαν.

17 Αυγούστου
------------------
Όταν φάνηκε ο περσικός στόλος ερχόμενος από την Σηπιάδα και είδαν την αριθμητική του υπεροχή,τους Έλληνες τους κυρίευσε μεγάλος φόβος και άρχισαν συσκέπτονται
αν πρέπει να φύγουν.Οι Ευβοείς όταν το πληροφορήθηκαν παρακάλεσαν τον Ευρυβιάδη ν'αναβάλει τον απόπλουν για λίγο χρόνο,μέχρις ότου μεταφέρουν τα γυναικόπαιδα σε ασφαλές μέρος.

ΠΕΡΙΟΧΗ ΝΑΥΜΑΧΙΑΣ(Τετράγωνο)

Ο Ευρυβιάδης αρχικά το αρνήθηκε,αλλά στο τέλος εδέχθει να μείνει ο στόλος και να ναυμαχίσει,αφού συνεννοήθηκε με τους άλλους αρχηγούς και αφού έλαβε από τον Θεμιστοκλή πέντε τάλαντα,ο δε ναύαρχος της Κορίνθου "Αδείμαντος",που ήθελε να αποχωρήσει,τρία,νομίζοντας ότι τα έστειλαν οι Αθηναίοι.Αυτά όμως προήλθαν από τριάντα τάλαντα που δόθηκαν κρυφά στον Θεμιστοκλή από τους Ευβοείς,ο οποίος μεσολάβησε στην όλη υπόθεση.Κατά τον ιστορικό Πλούταρχο ο Θεμιστοκλής έδωσε και ένα τάλαντο στον τριηράρχη της ιερής τριήρης των Αθηναίων,"Σαλαμινίας" που κι'αυτός ήθελε να φύγει.

Είναι φανερό ότι η υπόθεση αυτή ήταν τέχνασμα του Θεμιστοκλή,ο οπόίος έτσι αφ'ενός χρηματοδότησε τον αγώνα και αφ'ετέρου διασκέδασε τους φόβους των Πελοποννησίων αρχηγών περί του δυνατού της αμύνης στο Αρτεμίσιο,επιτυγχάνοντας έτσι το σχέδιο των Αθηναίων που με βαριά καρδιά το είχαν αποδεχθεί ! Παμπόνηρος ο Θεμιστοκλής !!!

Επίσης στην απόφαση να παραμείνουν συνέβαλαν και οι πληροφορίες που έδωσε και ο αυτόμολος Σκιωναίος "Σκυλλίης", περί των ανυπολόγιστων ζημιών του περσικού στόλου από την καταιγίδα στην Σηπιάδα.

ΣΗΜΕΡΙΝΟ ΑΡΤΕΜΙΣΙΟ.ΕΝΑΝΤΙ ΟΙ ΑΦΕΤΕΣ

Οι βάρβαροι  έφτασαν στους Αφέτες τις μεταμεσημβρινές ώρες με τον επικεφαλής ναύαρχο  "Μεγαβάτη".Για την ακριβή θέση των Αφετών έχουν ειπωθεί διάφορα.Υποστηρίχθηκε ότι βρίσκονταν μέσα στον Παγασητικό κόλπο ή νότια από το Τρικέρι Μαγνησίας ή στον σημερινό όρμο της Ανδριανής,κανείς όμως απ'αυτούς δεν προσφέρεται για ελιμενισμό τόσων πλοίων.Το πιθανότερο είναι ότι στον μεγάλο κόλπο του σημερινού χωριού Αχίλλειο στην έναντι του Αρτεμισίου Θεσσαλική ακτή,ο οποίος είναι και πιό κοντά στην είσοδο του στενού των Ωρεών (περίπου 16 χλμ) ελλιμενίσθει ο μεγαλύτερος αριθμός πλοίων,χωρίς βέβαια να αποκλείεται και ο ελιμενισμός πλοίων και στους παραπανω άλλους, κόλπους λογω της πληθώρας των.

Από τους Αφέτες βεβαιώθηκαν ότι είχαν σωστές πληροφορίες, ότι δηλαδή μια μικρή Ελληνική δύναμη είχε συγκεντρωθεί στο Αρτεμίσιο. Μόλις τα είδαν, τους κατέλαβε η ανυπομονησία να επιτεθούν με την ελπίδα ότι θα κυρίευαν τα εχθρικά πλοία. Δεν έκριναν σωστό να επιτεθούν εναντίον τους από μπροστά γιατί υπήρχε ο κίνδυνος όταν τους έβλεπαν οι Έλληνες να πλησιάζουν να δείλιαζαν, με αποτέλεσμα, αφού σύντομα θα έπεφτε το σκοτάδι,να ξεφύγουν.Και έτσι θα σώζονταν με τη φυγή, ενώ ήταν αποφασισμένοι να μην αφήσουν ούτε έναν Έλληνα να ξεφύγει ζωντανός.

Γι' αυτό τον σκοπό διέταξαν μια μοίρα 200 πλοίων να πλεύσει έξω από τη Σκιάθο,για να μη γίνει αντιληπτή από τους Έλληνες,κι έπειτα να κατευθυνθεί προς την νότια Εύβοια και τα στενά του Ευρίπου, από τον Καφηρέα και τη Γεραιστό(σημερινός Κάβος Μαντέλος). Σχεδίαζαν να παγιδεύσουν τους Έλληνες και να τους κλείσουν τη διέξοδο από πίσω, ενώ η κύρια δύναμη του στόλου θα τους πίεζε από μπροστά.

 Μ’ αυτές τις αποφάσεις, λοιπόν, ξεκίνησαν τα 200 πλοία, ενώ το κύριο σώμα του στόλου περίμενε.Είχαν αποφασίσει να μην επιτεθούν την ίδια μέρα ούτε οποιαδήποτε άλλη, πριν πάρουν σήμα ότι η μοίρα που κατευθυνόταν προς τον Εύριπο είχε φτάσει στη θέση της. Αφού λοιπόν έστειλαν αυτά τα πλοία, έγινε μια απαρίθμηση των πλοίων στους Αφέτες.

Στη διάρκεια της απαρίθμησης των πλοίων, συνέβη το εξής περιστατικό. Υπηρετούσε στο στρατόπεδο των Περσών ένας άνδρας που λεγόταν Σκυλλίας από τη Σκιώνη, κι ήταν ο πιο επιδέξιος δύτης της εποχής του. Αυτός, μετά το ναυάγιο των περσικών πλοίων στο Πήλιο, έβγαλε από το βυθό πολλά πολύτιμα αντικείμενα,εκτός φυσικά από αυτά που κράτησε για τον εαυτό του. Αυτός λοιπόν, προφανώς σχεδίαζε από καιρό να αυτομολήσει στους Έλληνες, αλλά δεν είχε βρει την κατάλληλη ευκαιρία.Βούτηξε λοιπόν στη θάλασσα από τους Αφέτες και δε βγήκε μέχρι που έφτασε στο Αρτεμίσιο, σε μια απόσταση δηλαδή σχεδόν ογδόντα στάδια (15 χλμ περιπου).

Ο Ηρόδοτος μας λέει : "κυκλοφορούν κι άλλες απίθανες ιστορίες, εκτός απ’ αυτή, σχετικά με το Σκυλλία, καθώς και μερικές πιο αληθοφανείς.Όσο γι’ αυτή που μόλις ανέφερα, προσωπικά πιστεύω ότι έφτασε στο Αρτεμίσιο με πλοίο". Μόλις έφτασε, ανέφερε αμέσως στους Έλληνες στρατηγούς το πώς έγινε το ναυάγιο καθώς επίσης και την αποστολή της μοίρας που είχε ξεκινήσει να περιπλεύσει την Εύβοια".

Μετά τις νέες πληροφορίες έγινε νέα σύσκεψη των αρχηγών στην οποία επικράτησε η γνώμη ότι,επειδή θα ήταν αδύνατον να ναυμαχήσουν σε δύο μέτωπα λόγω των υπερτέρων εχθρικών πλοίων και της απειλούμενης κυκλώσεως των από τον νότιο Ευβοϊκό,να παραμείνουν στο Αρτεμίσιο μέχρι τα μεσάνυχτα και μετά να πλεύσουν προς συνάντηση των 200 πλοίων τα οποία λόγω αποστάσεως θα έφθαναν στο στενό του Ευρίπου το βράδυ της επομένης 18 Αυγ.Έτσι λοιπόν παραμένοντες μέχρι τα μεσάνυχτα θα ικανοποιούσαν και το αίτημα των Ευβοέων για απομάκρυνση των γυναικοπαίδων, για το οποίο είχαν πληρώσει.

Η μέρα περνούσε και οι βάρβαροι δεν εκινούντο.Κατά το δειλινό με προτροπή του Θεμιστοκλή αποφάσισαν να προκαλέσουν τους Πέρσες με σκοπό να εκτελέσουν άσκηση μάχης και συγχρόνως εγχείρημα διεισδύσεως,τον "διέκπλουν",δηλαδή ταχύπλοα πλοία θα έπλεαν δια μέσου των εχθρικών ,θα τους προξενούσαν ζημιές και ταχέως θα γύριζαν στις θέσεις τους, αιφνιδιάζοντες τα ασύντακτα περσικά πλοία κατά την στιγμή που θα έβγαιναν από τον κόλπο,οπότε θα ήταν και πιό εύκολος ο εμβολισμός τους.

Οι άλλοι αρχηγοί πρότειναν να μείνουν ακίνητοι και να περιμένουν την έφοδο του εχθρού.Τελικά επικράτησε το σχέδιο του Θεμιστοκλή ο οποίος  λόγω της σύνεσης και της στρατηγικής του ικανότητας, ετύγχανε μεγάλης αποδοχής, όχι μόνο από τους Έλληνες ναυτικούς αλλά και από τον ίδιο τον Ευρυβιάδη, και όλοι σε τούτον στρέφονταν και τον υπάκουαν πρόθυμα.

Οι Πέρσες όταν είδαν τους Έλληνες να πλέουν με τα λίγα πλοία τους σε ημικύκλιο,τους εξέβαλαν σαν παράφρονες και απέπλευσαν και αυτοί προς συνάντηση των θρασύτατων αντιπάλων τους. Για την επικράτηση τους στις κατά θάλασσα συγκρούσεις οι Πέρσες χρησιμοποιούσαν την τακτική της εμβολής αγήματος.Τα πλοία τους ήταν ισχυρότερης κατασκευής και μετέφεραν πολύ περισσότερους μαχητές σε σχέση με τα Ελληνικά οι οποίοι εμάχοντο τα εχθρικά πλοία με τόξα και ακόντια.

Τασσόμενα σε πυκνή τάξη τα πλοία του περσικού στόλου πλησίαζαν τα Ελληνικά και προσπαθούσαν να τα καταλάβουν ή να τα εξουδετερώσουν με έφοδο των "επιβατών" τους (οπλίτες). Οι Έλληνες αντίθετα, ετάσσοντο σε πιο χαλαρή τάξη και προσπαθούσαν να εξουδετερώσουν τα εχθρικά πλοία με τη χρήση του εμβόλου.

Σύντομα οι δύο στόλοι είχαν εμπλακεί.Τουλάχιστον 600 Περσικά πολεμικά ευρίσκοντο αντιμέτωπα με λιγότερα από 280 Ελληνικά. Όπως ήταν φυσικό τα περισσότερα περσικά σκάφη σύντομα υπερκέρασαν τα δύο πλευρά της Ελληνικής παράταξης.Με σήμα της ναυαρχίδας και χωρίς να χάσουν την ψυχραιμία τους, οι Έλληνες τριήραρχοι πύκνωσαν την παράταξη τους και σχημάτισαν κύκλο,με τις πρώρες με τα ισχυρά έμβολα προς τα εχθρικά πλοία,συμπτύσσοντες συγχρόνως αυτά με τις πρύμνες προς το κέντρο.

ΧΑΡΤΕΣ ΤΩΝ 3 ΝΑΥΜΑΧΙΩΝ ΑΡΤΕΜΙΣΙΟΥ

Εδώ πρέπει να θαυμάσει κανείς την ικανότητα των Ελλήνων τριηράρχων για την ταχεία και ακριβή εκτέλεση των διδομένων διαταγών μέσω σημάτων και την τελειότητα της εκπαιδεύσεως και οργανώσεως του στόλου.

Διάταξη τέτοιας απτέρυγας σφικτής παράταξις ήταν αδύνατη.Οι εχθρικές τριήρεις είχαν απέναντι τους τα φοβερά έμβολα των Ελληνικών πλοίων.Όταν η απόσταση που χώριζε τους δύο στόλους μίκρυνε δίνεται δεύτερο σήμα και οι Έλληνες επιτίθενται.Αλλά όπως ήταν παρατεταγμένοι οι δύο στόλοι η ναυμαχία δεν μπορούσε να πάρει αποφασιστική τροπή,οι δε Πέρσες δεν μπορούσαν να διαρρήξουν τον μικρό σφικτό κύκλο που είχαν κάνει τα Ελληνικά πλοία.Οι βάρβαροι έβλεπαν ότι ο αγώνας ήταν διαφορετικός απ'εκείνον που ήλπιζαν.Τελικά η η νύχτα που ήρθε διέλυσε τους δύο αντιπάλους με ισόπαλο αποτέλεσμα.

Παρόλα αυτά τα Ελληνικά πλοία κατώρθωσαν να αιχμάλωτίσουν τριάντα εχθρικά πλοία,κατά τον συνωστισμό που δημιουργήθηκε στα περσικά πλοία κατά την επιστροφή στις βάσεις τους,όταν σύσσωμα επιτέθηκαν εναντίον τους.Συνέλαβαν δε αιχμάλωτο τον "Φίλονα",αδελφό του βασιλιά "Γόργου" της Σαλαμίνας της Κύπρου,που θεωρείτο σημαίνον πρόσωπο στο στρατόπεδο των Περσών.Επίσης η τριήρης του "Αντίδωρου" του Λήμνιου αυτομόλησε την ίδια ώρα στους Έλληνες.

Το αποτέλεσμα της πρώτης αυτής ναυμαχίας δεν ανεπτέρωσε βεβαια τις ελπίδες των Ελλήνων προς ένα τελειωτικό θρίαμβο,διότι γνώριζαν ότι είχαν να αντιμετωπίσουν πάλι υπερδιπλάσιο σε δύναμη εχθρικό στόλο.Έδωσε όμως σ'αυτούς,εκτός της πείρας που απεκώμησαν,θάρρος για τις επόμενες συγκρούσεις,ιδίως όταν είδαν την ικανότητα τους για την σωστή και επιτυχή εκτέλεση των σχεδίων τακτικής από τους αρχηγούς τους.Γνώριζαν επίσης ότι πολεμούσαν για την ελευθερία τους,ενώ ο ετερόκλητος κόσμος των βαρβάρων του περσικού στόλου αισθάνετο ότι πολεμούσε για την παντοτεινή δουλεία του.

Μετά την επιστροφή των αντιπάλων στα ορμητήρια τους,άρχισε ραγδαία βροχή που συνεχίστηκε ολόκληρη την νύχτα και την οποία συνόδευαν "σκληραί βρονταί από Πηλίου",ισχυρά δε ρεύματα από την θάλασσα έφερναν προς τους Αφέτες ναυάγια (ένδειξη ΝΑ ανέμου) που τάρασσαν τα περσικά πλοία και κτυπούσαν, τα στην σειρά κουπιά τους και τα έσπαζαν.Οι Πέρσες κατάκοποι μετά την ναυμαχία ήταν έντρομοι και νόμιζαν ότι θα χανόντουσαν εκείνη την νύχτα.

Αλλά αυτό δεν ήταν τίποτα εμπρός στο τρομερό πάθημα των 200 πλοίων που περιέπλεαν την Εύβοια με προορισμό το στενό του Ευρίπου στην Χαλκίδα προκειμένου να κυκλώσουν από τα νώτα τον Ελληνικό στόλο.Όταν έφθασαν στα Κοίλα Ευβοίας κτυπήθηκαν από αγριώτερη τρικυμία και βροχή και παρασυρόμενα από τον θεοποιημένο άνεμο και χωρίς να γνωρίζουν που βρίσκονταν έπεσαν πάνω στους βράχους.

Η φύση η ίδια ξεπλήρωσε την ύβρη του ματαιόδοξου Ξέρξη.Ο Ποσειδώνας φαίνεται δεν ξέχασε το μαστίγωμα του Ελλησπόντου.Όταν ξημέρωσε η 18η Αυγούστου ούτε ένα πλοίο από την περσική μοίρα δεν υπήρχε πιά !!! Θεία Δίκη !!!!

Τα "Κοίλα Ευβοίας" βρίσκονται νοτιώτερα (35 περιπου χλμ) της σημερινής Κύμης και σήμερα ονομάζονται "Πετριές" (είναι στο ίδιο παράλληλο με το Αλιβέρι προς την πλευρά του Αιγαίου).

-Στο σημείο αυτό πρέπει να αναφέρω και τα εξείς που αναφέρει ο Ηρόδοτος:

Όταν ο Ξέρξης διακπεραιώθηκε στην Ελλάδα και οι Έλληνες έσπευδαν να καταλάβουν τις θέσεις που αποφάσισαν για άμυνα,τρομοκρατημένοι οι Δελφοί συμβουλεύοντο τον Απόλλωνα με ποιό τρόπο θα ήταν δυνατή η σωτηρία αυτών και της Ελλάδας.Έλαβαν λοιπόν χρησμό να προσεύχονται στους ανέμους διότι αυτοί θα γίνουν οι ισχυροί  σύμμαχοι των Ελλήνων.Μόλις πήραν τον χρησμό τον ανακοίνωσαν στους Έλληνες που επιθυμούσαν να ζήσουν ελεύθεροι,δηλαδή στους μη μηδίσαντες.
Στη συνέχεια οι Δελφοί αφιέρωσαν στους ανέμους βωμό στην τοποθεσία Θυίη (εκεί βρισκόταν ο ναός της Θυίης κόρης του Κηφισσού που γέννησε από τον Απόλλωνα τον Δελφόν,ιδρυτή του ομώνυμου μαντείου) και πρόσφεραν θυσίες για τον εξευμενισμό των ανέμων.

Επίσης οι Αθηναίοι με άλλον χρησμό των Δελφών,επικαλέσθηκαν τον γαμπρό τους "Βορρά".Ο Βορράς είχε σύζυγο την κόρη του μυθικού βασιλιά της Αθήνας "Ερεχθέα",την "Ωρείθυϊα".Σύμφωνα με την παράδοση αυτή,θεωρούσαν τον Βορρά γαμπρό τους.Έτσι όταν ο οδεύων προς Αρτεμίσιο στόλος στάθμευσε στην Χαλκίδα,άρχισαν να τελούν θυσίες επικαλούμενοι τον Βορρά και την Ωρείθυϊα,σε από κοινού βοήθεια για την καταστροφή των εχθρικών πλοίων με τρικυμία,όπως είχε συμβεί το 492 π.Χ. στην χερσόνησο του Άθω(πρώτη εκστρατεία Περσών υπό τον Μαρδόνιο).

Όπως είδαμε λοιπόν,μάλλον έπιασαν οι επικλήσεις και θυσίες προς τους θεούς των  ανέμων και ο περσικός στόλος έχασε 400 πολεμικά πλοία στην Σηπίάδα και άλλα 200 κατά τον περίπλου της Εύβοιας,καθώς επίσης και άγνωστο αριθμό μεταγωγικών και βοηθητικών πλοίων.

Πάντα είχαμε άνωθεν προστασία !!!!

18 Αυγούστου
------------------
Μόλις ξημέρωσε οι Πέρσες με αγαλλίαση έβλεπαν το φως της ημέρας και οι ναύαρχοι τους δεν είχαν καμία διάθεση να ναυμαχήσουν. Πολλά πλοία τους έχριζαν επισκευής και τα πληρώματα είχαν ιδιαίτερα ταλαιπωρηθεί από τη νυκτερινή θύελλα.Έτσι έμειναν αδρανείς και ήσαν ευχαριστημένοι,επειδή προς το παρόν τουλάχιστον ησύχαζαν μετά τόσες συμφορές.

ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΑΡΤΕΜΙΣΙΟΥ

Οι Έλληνες κατά τις πρωινές ώρες διέκριναν από μακριά από την πλευρά του Ευβοικού αναπεπταμένα ιστία πλοίων να προβάλουν. Ήταν οι 53 αθηναϊκές τριήρεις που είχαν αφήσει για ασφάλεια στον Εύριπο οι οποίες ερχόντουσαν να ενισχύσουν τον στόλο. Σε λίγο μαθεύτηκε απ'αυτά τα πλοία και η χαρμόσυνη είδηση της καταστροφής της περσικής μοίρας ανατολικά της Εύβοιας και αναθάρρυναν !!
Ενθαρρυμένοι από τα καλά νέα και την άφιξη ενισχύσεων,οι Έλληνες αποφάσισαν να προσβάλουν εκ νέου τον εχθρό. Δεν επιτέθηκαν όμως αμέσως.Όπως και την προηγούμενη ημέρα περίμεναν ως αργά το απόγευμα ώστε ο αντίπαλος να μην έχει χρόνο στη διάθεση του να αντιδράσει. Οι Πέρσες αν και είδαν τα Ελληνικά σκάφη να έρχονται καταπάνω τους δεν κινήθηκαν, πιστεύοντας ότι οι Έλληνεςδεν θα τολμούσαν να τους επιτεθούν. Πέρα από κάθε προσδοκία τους όμως, οι Έλληνες επιτέθηκαν στην μοίρα των Κιλικίων και αφού κατέστρεψαν αρκετά πλοία της, επέστρεψαν ανενόχλητοι στο αγκυροβόλιο τους μόλις έπεσε η νύχτα.

19 Αυγούστου
-----------------
Την τρίτη μέρα οι ναύαρχοι των Περσών,κρίνοντας σαν απαράδεκτο να παθαίνουν ζημιές απο τόσα λίγα πλοία και επειδή φοβόντουσαν τον Ξέρξη,δεν περίμεναν τους Έλληνες να αναλάβουν πρωτοβουλία και περί το μεσημέρι άφησαν τα αγκυροβόλια τους στους Αφέτες και ετοιμάστηκαν να επιτεθούν στον Ελληνικό στόλο. Στη θέα του περσικού στόλου οι Έλληνες, ενθαρρυμένοι από τις προηγούμενες επιτυχίες τους, ανοίχτηκαν και αυτοί και ετοιμάστηκαν να ναυμαχήσουν.

 Οι Πέρσες ναύαρχοι ανέπτυξαν τα πλοία τους σε σχηματισμό ημισελήνου ώστε, λόγω της αριθμητικής τους υπεροχής, να υπερφαλαγγίσουν τον Ελληνικό στόλο. Οι Έλληνες όμως στηρίζοντας τα πλευρά τους στις ακτές πολέμησαν ηρωικά. Τα πλοία του Ξέρξη λόγω του πλήθους και του μεγέθους των, δημιουργούσαν από μονα τους απώλειες,πέφτοντας το ένα επάνω στο άλλο.Παρ'όλα αυτά δεν έφευγαν,αλλά παρέμεναν διότι θεωρούσαν ότι θα ήταν ντροπή να τραπούν σε φυγή από τα λίγα Ελληνικά πλοία.

ΕΜΒΟΛΙΣΜΟΣ

Οι Πέρσες πιέζοντας συνεχώς τους Έλληνες τους προκαλούσαν απώλειες σε άνδρες,αλλά οι ίδιοι είχαν βαρύτερες.Τελικά ύστερα από πολύωρη πείσμωνα σύγκρουση οι αντίπαλοι στόλοι χωρίστηκαν χωρίςνα έχει επιτευχθεί αποφασιστικό αποτέλεσμα. Οι απώλειες και των δύο ήταν σοβαρές. Τα μισά αθηναϊκά σκάφη είχαν υποστεί ζημιές, αναφέρει ο Ηρόδοτος.

 Από τους Έλληνες ανδραγάθησαν οι Αθηναίοι, με πρώτο τον τριήραρχο "Κλεινία του Αλκιβιάδου"  ο οποίος συμμετείχε στην εκστρατεία με δικό του πλοίο με 200 άνδρες τους οποίους συντηρούσε με δικά του έξοδα .Από τους βαρβάρους, ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι οι Αιγύπτιοι πολέμησαν καλύτερα. Κυρίευσαν μάλιστα αύτανδρες πέντε Ελληνικές τριήρεις. Ο Διόδωρος αντίθετα, αναφέρει, πως οι Φοίνικες, και συγκεκριμένα οι Σιδώνιοι, αρίστευσαν στη ναυμαχία.

Μετά την αποχώρηση και οι δύο αντίπαλοι γύρισαν στα αγκυροβόλια τους.Οι Έλληνες αποχωρούντες περισυνέλεξαν τους νεκρούς και τα ναυάγια τους.Επειδή όμως είχαν υποστεί μεγάλες απώλειες,ιδίως οι Αθηναίοι,των οποίων τα μισά πλοία είχαν υποστεί βλάβες,εσκέπτοντο να αποσυρθούν στα ενδότερα της Ελλάδος.Τότε όμως έφθασε με την τριαντακοντόρο του ο Αθνηναίος πλοίαρχος "Αβρώνυχος του Λυσικλέους",σύνδεσμος του στόλου με τον μαχόμενο στις Θερμοπύλες Λεωνίδα,ο οποίος έφερε την δυσάρεστη είδηση του θανάτου του Λεωνίδα και των στρατιωτών του.Να υπενθυμίσω εδώ ότι συγχρόνως με τις τρείς ναυμαχίες,γινόντουσαν και οι μάχες στα στενά των Θερμοπυλών.

Έτσι με προτροπή του Θεμιστοκλή συγκέντρωσαν ζώα και τρόφιμα από την Εύβοια και αφού άναψαν φωτιές για να νομίζουν οι Πέρσες ότι βρίσκονται ακόμα στο αγκυροβόλιο τους, άρχισαν την αποχώρηση του στόλου σύμφωνα με τις θέσεις στις οποίες βρισκόντουσαν.Έτσι πρώτοι έφυγαν οι Κορίνθιοι και τελευταίοι οι Αθηναίοι.

Ο Θεμιστοκλής επέλεξε τα ταχύτερα Αθηναϊκά πλοία και άφηνε μηνύματα (χαραγμένα σε βράχους σε όλα τα μέρη όπου υπήρχε πόσιμο νερό και από τα οποία πίστευε ότι θα περνούσαν και οι βάρβαροι) προς τους Ίωνες τα οποία έλεγαν:

"Άνδρες Ίωνες είναι άδικο να εκστρατεύετε κατά των προγόνων σας για να υποδουλώσετε την Ελλάδα.Προτιμότερο θα ήταν να ενταχθείτε μαζί μας.Και αν αυτό είναι αδύνατο να παραμείνετε,έστω και τώρα ουδέτεροι,προτρέποντες και τους Κάρες να πράξουν το αυτό.Εάν πάλι ούτε το ένα όύτε το άλλο δεν είναι δυνατό να πράξετε,επειδή πιεζόμενοι από μεγαλύτερη ανάγκη δεν μπορείτε να αποστατήσετε,τότε κατά την διεξαγωγή της μάχης τουλάχιστον να ολιγωρήτε,έχοντας υπόψη σας ότι κατάγεσθε από μας και ότι η αρχική αιτία του πολέμου μας με τους βαρβάρους είσθε εσείς".
Αυτά τα διάβασαν την επομένη ημέρα οι Ίωνες που πήγαν στο Αρτεμίσιο να πάρουν νερό.
Ο Θεμιστοκλής τα έγραψε αυτά με διπλό σκοπό .Αν δηλαδή δεν λάβει γνώση αυτών ο Ξέρξης,να μπορέσουν οι Ίωνες να αλλάξουν γνώμη και να προσχωρήσουν στους Έλληνες.Αν πάλι ο Ξέρξης λάμβανε γνώση,να γίνουν ύποπτοι σ'αυτόν οι Ίωνες και να τους απομακρύνοι από τις ναυμαχίες.

Τα παραπάνω αποτελούν κλασσικό παράδειγμα "τακτικών ψυχολογικών επιχειρήσεων" και διδάσκονται μέχρι σήμερα στις στρατιωτικές σχολές των περισσοτέρων κρατών.

Η Αποχώρηση του Στόλου
--------------------------------
Καθώς οι Έλληνες έπλεαν στον Βόρειο Ευβοϊκό αποχωρούντες,ο περσικός στόλος βρισκόταν ακόμα αγκυροβολημένος στους Αφέτες. Εκεί έφτασε με πλοίο ένας άνδρας από την Ιστιαία (πόλη κοντά στο Αρτεμίσιο) και ενημέρωσε τους Πέρσες ναυάρχους για την αποχώρηση των Ελλήνων.Δεν έγινε όμως πιστευτός και τον φυλάκισαν, ως τη στιγμή που τα πληρώματα ανιχνευτικών σκαφών, που στάλθηκαν για τον σκοπό αυτό, επιβεβαίωσαν την πληροφορία.Τότε οι Πέρσες έπλευσαν πρώτα προς το Αρτεμίσιο και κατόπιν προς την Ιστιαία. Εκεί αποβιβάστηκαν αγήματα και λεηλάτησαν όλη την περιοχή.
Οταν ο Αθηναϊκός στόλος έφθασε στην Χαλκίδα,οι Πλαταιείς οι οποίοι επάνδρωναν αθηναϊκά πλοία αποβιβάστηκαν στην Βοιωτική ακτή,προκειμένου να σπεύσουν στις Πλαταιές και να απομακρύνουν τις οικογένειες τους,λογω του φόβου των προελαυνόντων προς την Αθήνα Περσών.Καθυστέρησαν όμως και δεν πρόλαβαν να επιβιβαστούν στα πλοία και έτσι δεν έλαβαν μέρος στην ναυμαχία της Σαλαμίνας.
Ο από το Αρτεμίσιο Ελληνικός στόλος έφθασε στην Σαλαμίνα και αγκυροβόλησε.Όταν αυτό έγινε γνωστό στον υπόλοιπο Ελληνικό στόλο που δεν συμμετείχε στο Αρτεμίσιο και ο οποίος ήταν συγκεντωμένος  στο λιμάνι Πώγωνα της Τροιζήνας (Πελοπόννησος),έπλευσε και αυτός στην Σαλαμίνα.Η άφιξη στην Σαλαμίνα έγινε κατόπιν παρακλήσεως των Αθηναίων
αφ'ενός μεν για να μπορέσουν να μεταφέρουν εκτός Αττικής τα γυναικόπαιδα και τους ανήμπορους και αφ'ετέρου για να τους δοθεί χρόνος για το τι πρέπει να πράξουν γιατί από την τροπή που πήραν τα γεγονότα διαψεύθηκαν οι προβέψεις τους.Ενώ δηλαδή ήλπιζαν να βρούν τους Πελοποννήσιους στρατοπεδευμένους,αναμένοντες τους βαρβάρους στην Βοιωτία,κανέναν δεν βρήκαν,αλλά πληροφορήθηκαν ότι οχυρόνονταν στον Ισθμό,ενδιαφερόμενοι μόνον για την σωτηρία της Πελοποννήσου και αδιαφορούσαν για τα άλλα μέρη.
Βέβαια ο παμπόνηρος Θεμιστοκλής,άλλα είχε στο μυαλό του,δηλαδή να δοθεί ναυμαχία στο στενό της Σαλαμίνας,κάτι που δεν ήθελαν οι Πελοποννήσιοι,όπως και ευτυχώς έγινε !!
Μετά τη λήξη του πολέμου οι Αθηναίοι έστησαν τρόπαιο στο ιερό της "Αρτέμιδος Προσηώας",όπου αναγραφόταν το επίγραμμα που μας παραδίδει ο Πλούταρχος:

ΝΑΟΣ ΠΡΟΣΗΩΑΣ ΑΡΤΕΜΙΔΟΣ

"Παντοδαπών ανδρών γενεάς Άσίης από χώρας παίδες Άθηναίων τώδέ ποτ' έν πελάγει
 ναυμαχία δαμάσαντες, έπεί στρατός ώλετο Μήδων, σήματα ταύτ' εθεσαν παρθένω Άρτέμιδι".

Δηλαδή:"Πολλών εθνών άνδρες από τις χώρες της Ασίας τα παιδιά των Αθηναίων κάποτε σ' αυτό εδώ το πέλαγος κατανίκησαν σε ναυμαχία. Όταν χάθηκε ο στρατός των Περσών έστησαν αυτά τα σήματα (της νίκης τους) προς τιμήν της παρθένου Αρτέμιδος".

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Η ναυμαχία του Αρτεμισίου απέβη ιδιαίτερα σημαντική για την εξέλιξη των Περσικών Πολέμων, καθώς η εμπειρία και η γνώση του αντιπάλου που απέκτησαν οι Έλληνες ναυτικοί, όπως και οι σημαντικές απώλειες των Περσών συνετέλεσαν αποφασιστικά στην νικητήρια ναυμαχία της Σαλαμίνος τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους.
17/1/2013
                                                                                              ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΑΡΔΑΜΙΤΣΗΣ
                                                                                               ΥΠΟΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΣΞ εα
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
---------------------
-ΗΡΟΔΟΤΟΣ ΒΙΒΛΙΟ "Ζ" "ΠΟΛΥΜΝΙΑ" και ΒΙΒΛΙΟ "Η" "ΟΥΡΑΝΙΑ"
-ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΥ,ΒΙΟΙ ΠΑΡΑΛΛΗΛΟΙ,ΘΕΜΙΣΤοΚΛΗΣ
-ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ,ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΙΣΤΟΡΙΚΗ,ΒΙΒΛΟΣ "ΙΑ"
-ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ ΤΟΜΟΣ Β' ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ
-ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ ΤΟΜΟΣ 3 Κ.ΠΑΠΑΡΡΗΓΟΠΟΥΛΟΥ
-ΠΕΡΣΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ του ΔΗΜ.ΓΑΡΟΥΦΑΛΗ
-ΜΗΔΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ του ΠΑΝΤΕΛΗ ΚΑΡΥΚΑ
-ΘΕΡΜΟΠΥΛΑΙ του ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ ΖΑΜΑΝΟΥ
-http://el.wikipedia.org/wiki/
-http://www.livepedia.gr/content-providers/periskopio/stratiwtiki-istoria/823ARTEMISIO.pdf
-http://www.egolpion.net/artemisio.el.aspx
-http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/maxes/artemisio1.htm
-http://defence.e-e-e.gr/files/aug-2008.html
ΕΣΣΕΤ ΗΜΑΡ